Tiengemeten is het enige echte eiland van Zuid-Holland, wat betekent dat een bezoek aan Tiengemeten onvermijdelijk begint met een overtocht per pont. Vanaf Rotterdam moet je over binnenweggetjes naar het dorpje Nieuwendijk in de Hoeksche Waard. De pont, die elk uur vertrekt, is letterlijk de plek waar de mensen die naar en van Tiengemeten willen, samen móeten komen. In deze tijd betekent dat vooraf een ticket voor het pontje reserveren en een mondkapje op tijdens de korte overtocht. Binnen tien minuten brengt de pont van Natuurmonumenten je naar de groene wereld aan de overkant: het natuureiland Tiengemeten.
Geniet van de natuur
Het eiland was jarenlang vooral akkerbouwgrond. Natuurmonumenten beheert het voormalige boereneiland tegenwoordig en het is een recreatiegebied geworden waar je kan wandelen, fietsen en heerlijk spelen! Maar… Tiengemeten biedt vooral rust. Op het eiland zijn uitgebreide wandelingen mogelijk over verharde wegen, maar vooral ook dwars door ruige natuur. Meest afgelegen is het gebied De Blanken Slikken aan de westkant van het eiland: voor doorzetters de moeite waard. De daar gelegen Rietheuvel vormt een natuurlijke eindbestemming met uitzicht over de verwilderde omgeving!
Dieren zijn er ook genoeg. Er zijn Schotse Hooglanders, er is een beverkolonie met een indrukwekkende burcht en reeën en hazen springen door de bloemrijke weides. Kijk ook eens omhoog en ontdek roofvogels. Met wat geluk spot je lepelaars, zeearenden en ijsvogeltjes. Een eiland waar flora en fauna hun gang mogen gaan.
Bezoekerscentrum Tiengemeten
Na aankomst krijg je drie voormalige boerderijen in zicht. De Margueritahoeve bij de aanlegkade van de veerpont is omgevormd tot informatiecentrum van Natuurmonumenten (open tot 2 november 2020). Ernaast is het Rien Poortvliet Museum te vinden. Bij het bezoekerscentrum staat de koffie voor je klaar en begint je avontuur op Tiengemeten! Hier kun je terecht voor kaarten van de wandelroutes. Er is een expositie over nieuwe wildernis in de delta. En de vrijwilligers weten je veel te vertellen over het eiland. Annette den Dulk leert ons van alles over de metamorfose tot natuurgebied en geeft tips voor onze dag op het eiland.
Tiengemeten is nu een uitgestrekt natuurgebied, maar was ooit een agrarisch eiland met akkerbouw, boomgaarden en grote boerderijen. In 1996 kocht Natuurmonumenten het landbouweiland midden in het Haringvliet. De boerenfamilies die het eiland destijds benutten voor akkerbouw en fruitteelt werden uitgekocht en moesten hun eiland verlaten en hun bedrijf elders voortzetten. In 2007 werd gestart met de omvorming van landbouwgrond tot natuureiland en de natuur ontwikkelt zich prachtig. Je loopt van een nostalgisch platteland zo de bloemrijke weides in en vandaar weer naar moerassige rietlanden.
Tiengemeten: voormalig boerenland
In 1997 werd besloten het gebied om te vormen tot natuurgebied. Een metamorfose van duizend hectare natuur in één keer. Dat is nodig omdat dieren en planten ruimte nodig hebben om te overleven. Omdat zoetwater waar het getij nog in doordringt steeds zeldzamer is in Europa. En omdat de bijzondere soorten die zich daarin thuis voelen bijna zijn uitgestorven. Omdat de snippers natuur die over zijn in Nederland met elkaar verbonden moeten worden. Dus werd het eiland ontpolderd. Een technische term voor het doorsteken van de dijken.
De omvorming begon in 2007, en het eiland wordt nog ieder jaar mooier. In dat eerste jaar werd een begin gemaakt met de aanleg van de getijdennatuur. Er werd een gat in de dijk gegraven en de eerste meanderende kreken werden aangelegd, waardoor het buitenwater toegang kreeg tot het centrale deel van het eiland. De opening naar het Haringvliet kwam op de plek waar in 1953 de buitendijk brak. Het moge duidelijk zijn dat een geïnundeerd Tiengemeten veel vogels trekt. In de oudste polder van het eiland (in het oosten) herstelde Natuurmonumenten het oude cultuurlandschap.
Natuurlijk was er verzet, maar dit plan was uiteindelijk wel beter dan de vele andere plannen die voor het eiland bedacht werden. Zoals een vliegveld, een afvalstortplaats, woningbouw, chemische industrie, windmolens, opslag van vervuild baggerslib. Maar de natuur won en Natuurmonumenten kreeg het beheer in handen. Anno 2020 zijn er moerasgebieden, grazen er Schotse Hooglanders en is Tiengemeten roofvogelparadijs. Tiengemeten vormt samen met de natuurgebieden in de omgeving een aaneengesloten ‘wetland’; een natuurlijk deltagebied, met aalscholvers, zeearenden, lepelaars en bevers. Het vormt een onderdeel van het grotere Nationaal Park NLDelta; een nieuw nationaal park dat in 2021 ontstaat door het samenvoegen van NP De Biesbosch en het Haringvlietgebied.
Tiengemeenten? Nee, Tiengemet
Annette vertelt ons ook over de toponymie van Tiengemeten. Het eiland is eeuwen geleden ontstaan als een zandplaat. Het had toen een bescheiden oppervlakte van tien gemeten. Een gemet is een oude oppervlaktemaat, die aangaf wat een boer met paard op één dag met mooi weer kon omploegen. De ware maat hing dus af van de grondsoort. Op Tiengemeten was een gemet ongeveer 4.000 vierkante meter (0,4 hectare groot).
Op zeker moment werd het ingepolderd. Inmiddels is het eiland veel groter geworden. Dit kwam doordat er steeds meer grond aanslibde. Daaromheen werden dan steeds weer dijken aangelegd. Tot 1860 is het eiland geleidelijk aan gegroeid tot de huidige grootte van ongeveer duizend hectare, wat vele malen meer is dan zijn naam aangeeft.
Tiengemeten ontdekken
Het bijna onbewoonde eiland bestaat uit drie gebieden, ieder met een eigen charme en vrije natuur. Tiengemeten is namelijk onderverdeeld in drie zones: west, midden en oost – Wildernis, Weelde en Weemoed. Hierdoor trekt het natuurschoon een bijzondere schakering aan bezoekers aan. Van gezinnen met kinderen en fervente wandelaars tot vogelspotters en fietsers, je ziet ze allemaal voorbij komen.
Wil je lekker gaan wandelen of fietsen op Tiengemeten, dan zijn er drie routes door de drie verschillende landschappen. Deze wandelroutes variëren in lengte tussen 3 en 10 kilometer. Huur je een fiets, dan kun je in één dag makkelijk alle belangrijkste plekken op het eiland bezoeken. Er zijn verschillende fietsen te huur bij het bezoekerscentrum, zowel gewone als enkele familie-tandems. Wij fietsten de gele route (4,5 kilometer) en stapten regelmatig af voor onder meer de Vliedberg, de beverburcht bij de Irenehoeve, de kudde Schotse Hooglanders en de ruïne van de aardappelloods.
Weelde
De pont meert aan in het centrale gedeelte van het eiland. Hier vind je verschillende woonboerderijen, het bezoekerscentrum van Natuurmonumenten, de bekende Speelnatuur, verschillende musea en horeca. Maar daarnaast kun je hier ook wandelend of fietsend het ruige grasland en open watermoeras verkennen. De korte wandeling naar de Vliedberg, een kilometer vanaf de aanlegplaats van de pont, is sowieso aan te raden. Pas vanaf de Vliedberg overzie je het nieuwe Tiengemeten. Waar ooit het koren en de aardappels groeiden, overheerst nu een ruime wereld van water. Slikken en moerasland, gemarkeerd door een verlaten boerderij en alleenstaande bomen.
Voor vogelliefhebbers is er veel te zien. Vooral op en rond het vele water op het eiland zijn tientallen, zo niet honderden vogelsoorten te spotten. In de wintermaanden zie je hier veel watervogels. In voor- en najaar vallen de slikplaten droog en komen allerlei steltlopers eten bij elkaar scharrelen. Ondanks dat het getijdewater tot het hart van het eiland kan doordringen, kan Weelde ‘s zomers geleidelijk droogvallen.
Weemoed
In het oosten, het oudste deel, vind je vooral cultuurhistorie, een gebied dat herinnert aan de menselijke bewoning. Hier herleeft de sfeer van het Zeeuwse platteland van rond 1850. Dit oostelijke hoekje van het eiland staat in het teken van kleinschalige 19-eeuwse landbouw. Denk aan kleinschalige akkers met ouderwetse gewassen als boekweit, tarwe, pronkboon en biet. Een boomgaardje met vruchtenbomen als de notarisappel, loslopende trekpaarden en korenbloemen.
Op de oostpunt van het eiland staat herberg Tiengemeten (de vroegere Suzannehoeve). De Idahoeve is omgebouwd tot zorgboerderij en de bewoners assisteren Natuurmonumenten bij het beheer van Weemoed. Dat is ook de plek waar het eiland ooit is ontstaan. Tweehonderd jaar geleden was er in de Oude Polder een quarantainehaven: schepen uit verre landen, waar besmettelijke ziektes heersten, moesten hier een tijd voor anker. Pas als zeker was dat er niemand ziek was, mocht de bemanning naar huis.
Wildernis
De Wildernis, het westelijke (en zuidelijke) deel van Tiengemeten, is een prachtig groen gebied. Een dynamisch gebied met wilde natuur. Ruim 650 hectare ruig terrein vol slikken en moerassen, waar je naar hartenlust kunt struinen. Een zoetwatergetijdengebied als dit is zeer zeldzaam. Hier kom je de kudde Schotse Hooglanders tegen die het hele jaar buiten loopt, en met geluk spot je de beverburcht of de zeearend die hier zijn nest heeft. Grote kreken en hooglanders die langs het water stampen. Populieren op een rij vormen de laatste overlevering van de mens.
Speelnatuur Tiengemeten
Wie in de zomer met kinderen naar Tiengemeten is gegaan, heeft ongetwijfeld goede herinneringen aan de Speelnatuur van Oerrr. Het is een vrij ongerept stuk natuur achter de dijk, met wilde bloemen, kronkelpaadjes, kruip-door-sluip-door-tunnels, een doolhof, vlottenvijver en heel veel kreekjes, beekjes en hellingen. En overal blubber.
Dit unieke speelterrein bevindt zich niet ver van de aanlegplaats van de veerpont. Het omvat meer dan 4,5 hectare ruig terrein met beken, blubber en allerlei natuurlijk materiaal om mee te spelen. Een plek waar kinderen kunnen ontdekken, klimmen, klauteren, blubberen en bouwen. Spelen in de modder en door rioolbuizen kruipen, vlotten bouwen en een kampvuur maken! In de speelnatuur van Tiengemeten mag alles. Voorál vies worden!
Er is een ukkie-eiland waar kleinere kinderen veilig kunnen rondbanjeren. Met een zandbak en wat ondiep water. Er is genoeg speelmateriaal te gebruiken, zoals scheppen en emmertjes. De grotere kinderen trekken verder de speelnatuur in, naar waar ze vlotten of hutten kunnen bouwen, en natuurlijk naar de befaamde modderglijbaan!
Op de centrale punten staan overal picknicktafels en er is voldoende plek om te zitten, ook in de schaduw. Al is het natuurlijk leuker om lekker met je kind de speelnatuur te beleven! Er staan her en der drukkraantjes, waar koud drinkwater uitkomt en bij de ingang zijn kleedhokjes, buitendouches en een spoelbak voor modderige kleding. Want douchen en schone kleren aantrekken is wel een must na een bezoekje aan de Speelnatuur.
Praktische informatie voor jouw bezoek aan Tiengemeten
- Het is alleen mogelijk om je pontkaartje online te kopen; bestellen kan via de site van Natuurmonumenten.
- Bij het vertrekpunt in Zuid-Beijerland is een groot parkeerterrein waar je gratis kunt parkeren. Een eigen fiets mag gratis mee op de pont.
- Als je wat tijd over hebt voordat de pont naar Tiengemeten afvaart, kun je de Tiendgorzen even in. Er loopt een kort wandelpad door dit kleine, maar vogelrijke natuurgebied.
- Op warme, windstille dagen zijn er véél dazen en muggen op Tiengemeten: neem DEET mee! Zodra er een beetje wind is, zijn de beestjes verdwenen.
- De Speelnatuur is geopend van april t/m september.
- Op maandag zijn alle voorzieningen op Tiengemeten gesloten. Natuur wel toegankelijk! Net als de toiletten en koffie/thee in het openbare deel van het Bezoekerscentrum.
- Overnachten is mogelijk op Tiengemeten. Dat kan in de herberg of je slaat je tentje op in de boomgaard, het natuurkampeerterrein ernaast. Ook kun je slapen in de voormalige sluiswachterswoning en de wat verderop gelegen Laurettehoeve en Nicolehoeve zijn af te huren als vakantiewoning.
- Wil je meer weten over Tiengemeten? Kijk dan eens op de website van Beleef de Nationale Parken.
- 5x waarom je naar Zuid-Finland wil deze zomer - 21 maart 2024
- 10 hoogtepunten van Ibiza per huurauto - 20 maart 2024
- Bikinitrends voor 2024 - 19 maart 2024
Lisette - alleenopreismetjekinderen.nl zegt:
Het is zo dichtbij maar ik ben er nog nooit geweest! Ga dus zeker een keer naar Tiengemeten. Maar dan wel in de zomer, die foto’s zien er een stuk aantrekkelijker uit 😉
Dionne zegt:
Tiengemeten is echt een verrassing! Zelfs in de herfst 😉 eigenlijk is het altijd goed toeven daar. Is het geen lekker weer, kleed je je goed aan en ga je lekker struinen. Of doe je een speurtocht. Ga je een rondje fietsen, op zoek naar die Schotse hooglanders. Als de restaurants dicht zijn, kun je nog een kopje koffie halen bij het bezoekerscentrum.
Maar in de zomer is het er misschien nog wel fijner! Een hele dag genieten van de speelnatuur (opent weer in april) en dan een nachtje kamperen onder een heldere sterrenhemel. Nog maar een half jaartje 😉