Oezbekistan

Reizen in Oezbekistan is een avontuur door een land dat weinig mensen nog met eigen ogen gezien hebben. Maak kennis met het ‘onontdekte’ hart van Azië.

In Oezbekistan vind je prachtige oosterse architectuur, kleurrijke bazaars en theehuizen, rondzwervende nomaden, en spectaculaire landschappen. Je reist door een deel van de wereld dat op zoek is naar een nieuwe identiteit na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Toerisme wordt dan ook gezien als een welkome inspiratiebron voor de innemende islamitische bevolking. Reis met ons mee naar Oezbekistan, gelegen aan de fameuze Zijderoute, waarvan veel gebouwen en meer terecht zijn gekomen op de Werelderfgoedlijst van UNESCO.

Khiva Oezbekistan

Khiva is een van de fraaiste steden aan de oude Zijderoute

Een oude Sovjetrepubliek

Oezbekistan, gelegen in Centraal Azië, is een land dat ruim tienmaal zo groot is als Nederland. Maar qua aantal inwoners is het nog niet tweemaal zo groot als ons land, 32.000.000 tegenover 17.000.000.

Het land is lange tijd een Sovjetrepubliek geweest. Na het uiteenvallen in 1991 van de Sovjet-Unie ging Oezbekistan verder als onafhankelijk land onder president Islam Karimov. Voor Oezbekistan veranderde er wat dat betreft niet veel omdat Karimov al president was vanaf 1990. In 2016 overleed Karimov; hij werd opgevolgd door Shavkat Mirziyoyev.

Oezbekistan is ontstaan in de Sovjettijd door een aantal, vooral rechte, lijnen te trekken. Het verhaal gaat dat Stalin een verdeel-en-heerspolitiek daarbij nastreefde. De grenzen gingen dan ook recht door verschillende etnische volkeren. Vooral de Oezbeken en Tadzjieken werden daardoor verspreid over deze twee landen en een deel van de Oezbeken kwam ook in Kirgizstan terecht. Daardoor zijn er nogal eens etnische spanningen geweest, onder andere in Osh in Kirgizstan, dichtbij de grens met Oezbekistan.

In Oezbekistan komen daardoor verschillende talen voor: Oezbeeks, de officiële taal, behorend tot de Turkse taalgroep. Daarnaast spreken veel mensen Tadzjiek, dat gerelateerd is aan het Farsi uit Iran. En door de vroegere Russische overheersing, toen Russisch verplicht was als officiële taal, spreken nog heel veel mensen deze taal.

Klimaat

Doordat het land nergens grenst aan zee, heerst er een landklimaat. In de winter kan het flink koud zijn en valt er sneeuw. De zomers daarentegen kunnen ronduit heet zijn met temperaturen die soms oplopen tot boven de 40 ºC. Overigens zijn er streken waar het zomers beter vertoeven is. Met name in de berggebieden zijn de zomerse temperaturen vaak een stuk aangenamer. Om die reden gaan Oezbeken in de vrije tijd naar de bergen om er verkoeling te zoeken en te genieten van een uitgebreide picknick.

Economie

Het land is rijk aan grondstoffen, zoals aardgas, steenkool, koper, goud en verschillende mineralen. Betrekkelijk veel mensen zijn nog afhankelijk van de landbouw: groente, fruit, zijde, wijn.

Oezbekistan is de tweede grote katoenproducent van de wereld. Doordat hierbij veel water nodig is, is veel daarvan onttrokken aan het destijds enorme Aralmeer. De irrigatie heeft dit meer gedecimeerd. Het achterblijvende water is steeds zouter geworden en bevat veel landbouwgif. De visserij is er voor een groot deel onmogelijk geworden.

Door een slechte verdeling van de welvaart leeft een substantieel deel van de bevolking onder de armoedegrens.

oezbekistan baby

Ook in Centraal Azië past oma op de baby

De Zijderoute

Oezbekistan ontleent zijn bekendheid in de eerste plaats aan zijn ligging aan de Zijderoute. Eeuwenlang trokken handelskaravanen vanuit China naar het Westen. En veel van deze routes liepen door Oezbekistan. Prachtige architectuur herinnert nog aan deze tijd van grote welvaart. Van de steden Khiva, Bukhara, Samarkand en Shakhrisabz is een korte beschrijving gegeven, alsmede van de hoofdstad Tashkent.

Khiva

Khiva is een van de fraaiste steden aan de oude Zijderoute met een inwonertal van zo’n vijftigduizend mensen. Met name de zeer oude kern (Ichon-Qala) is een bezoek meer dan waard. Met hulp van de UNESCO zijn madrassa’s, moskeeën en mausolea in grote aantallen gerestaureerd. Maar, je zou het misschien niet verwachten, er was reeds in de late Sovjettijd geld beschikbaar om dit stadje in zijn oude grandeur te herstellen. Een van de prachtige objecten is de Kalta Minor-minaret. De turquoise tegels weerspiegelen de zon. Jonge vrouwen in hun kleurige jurken van atlaszijde verlevendigen het beeld.

Bukhara Lyab i Hauz

Midden in Bukhara ligt de vijver Lyab-i Hauz, waar het in de schaduw van de bomen goed toeven is

Bukhara

Bukhara is, met ruim 200.000 inwoners, veel groter dan Khiva. Het is ook een stuk levendiger en misschien daardoor ook toeristischer. Centrum van de stad is Lyab-i Hauz een plein rond een grote vijver. Grote oude bomen geven beschutting voor de zon. Veel oude gebouwen kom je hier tegen, zoals de Nadir Divanbegi-madrassa, oorspronkelijk een karavanserai, en de gelijknamige khanaka (een herberg met bezinningsruimte voor rondtrekkende bedelmonniken). Tegenwoordig vind je langs de vijver een groot aantal restaurants. In de rest van de stad liggen nog veel meer moskeeën en madrassa’s, sommige gerestaureerd, sommige nog in zeer slechte staat verkerend. Heel bekend zijn onder andere de Kalon-moskee en –minaret en ook de moskee genoemd naar Ulughbek. Over hem meer bij Samarkand en Shakhrisabz.

Shakhrisabz

Shakhrisabz is de geboorteplaats van Timur Leng. Toen Oezbekistan als zelfstandige republiek, los van de Sovjet-Unie, verderging, had men behoefte aan een eigen identiteit met een daarbij horende Vader des Vaderlands. Dat werd Timur Leng. Deze heerser uit de veertiende eeuw heeft grote delen van het huidige Centraal-Azië veroverd. Het Ak Saray Paleis is een indrukwekkend gebouw met een enorm standbeeld van Timur Leng. De stad heeft meer te bieden zoals het Zomerpaleis van Timur, de Kok Gumbaz Moskee, het Hazrat Imam Complex en verschillende mausolea. Een van deze mausolea was oorspronkelijk bestemd voor Timur Leng, maar deze is uiteindelijk begraven in Samarkand. Ook het Historisch Museum, de middeleeuwse baden en de achttiende eeuwse bazaar mogen niet worden overgeslagen. Rijdend van Shakhrisabz naar Samarkand kom je langs glooiende heuvels met vormen die doen denken aan die van de zandduinen in Jemen. Dit is The Golden Road Bukhara-Shakhrisabz-Samarkand.

shakhrisabz broodverkoopster

Shakhrisabz broodverkoopster: typisch brood (non) bij elke maaltijd

Samarkand

Samarkand heeft ongeveer een miljoen inwoners en is daarmee een van de grootste steden van Oezbekistan. Het ligt in de vallei van de rivier de Zaravshan en is een van de bekendste steden aan de Zijderoute. Prachtige gebouwen herinneren daaraan. Bijna iedereen heeft weleens een afbeelding gezien van het Registan. Ook hier heeft Timur Leng een aantal gebouwen geplaatst en Alexander de Grote heeft ook zijn sporen achtergelaten. Verschillende keren is Samarkand de hoofdstad van de regio geweest, maar aan het begin van de twintigste eeuw verloor het deze positie aan Tashkent.

Het bekendst in Samarkand is ongetwijfeld Registan, een groot plein met fraaie madrassa’s, waarvan veel ruimtes nu zijn ingericht als souvenirwinkeltjes. Kleine ruimtes die vroeger dienden als slaapplaatsen voor koranstudenten herbergen nu allerlei fraaie en minder fraaie hebbedingetjes. Aan het Registan liggen drie grote madrassa’s. De oudste is de Ulughbek Madrassa uit de vijftiende eeuw. De andere twee, de Sher Dor Madrassa en de Tilla Kari Madrassa, zijn gebouwd in de zeventiende eeuw. Ulughbek was de kleinzoon van Timur Leng. Hij was heerser over zijn rijk maar ook een belangrijk astronoom en wiskundige. In Samarkand liet hij een enorm observatorium bouwen.

samarkand registan

Registan in Samarkand, een groot plein met fraaie madrassa’s

Op de grootste markt van de stad, Siab Bazar, kun je vers fruit kopen en allerlei andere zaken, zoals groente en levensmiddelen. Je zou daar ook eens van die keiharde witte balletjes (Koert) met een zeer sterke kaassmaak moeten proberen. Ze smaken vooral goed bij bier of wodka. Een must is ook het het mausoleum Gur-e Amir (het graf van de emir). Hoewel hij, zoals gezegd, ook al in Shakhrisabz een mausoleum voor zichzelf had laten bouwen ligt Timur Leng hier begraven samen met zijn kleinzoon Ulughbek. Zijn stoffelijk overschot zit in een groene stenen kist. Een anekdote, die je in bijna alle artikelen en boeken over Samarkand leest, vertelt dat er op het graf van Timur Leng geschreven stond: ‘Wie dit opent zal worden verslagen door een vijand erger dan ik.’ De Russische antropoloog Mikhail Gerasimov trok er zich niets van aan en opende het graf. Het resulaat was verschrikkelijk: de volgende dag vielen de Duitse troepen Rusland binnen.

Naast de, dichtbijgelegen, Bibi Khanum Moskee is er nog een groot aantal bezienswaardigheden in Samarkand. Als je de kans krijgt is een bezoek aan een chaikhana heel bijzonder. Het is een traditioneel theehuis waar eigenlijk alleen mannen komen. Maar Europese vrouwen worden gedoogd, wellicht onder het mom van: er zijn mannen, vrouwen en Europese vrouwen.

Tashkent

Tashkent is de hoofdstad van Oezbekistan en telt bijna 2.500.00 inwoners. Het is een van de meest moderne steden van het land. Er is betrekkelijk weinig over van het oude Tashkent aan de Zijderoute. Enerzijds de revolutie van 1917, Oezbekistan was namelijk al heel lang bezet door Rusland, maar ook de aardbeving in 1966 hebben veel van de oude glorie vernield. Eens was de stad volledig ommuurd, maar alle poorten en muren zijn verdwenen als gevolg van de uitdijende stad en de genoemde aardbeving. Na de verwoestingen werd de stad in Sovjetstijl herbouwd, waarbij ook een fraai vormgegeven metro werd aangelegd. De oude stad is voor een deel bewaard gebleven. Je vindt er de Chorsu Bazar, verschillende madrassa’s waarvan de Kukeldash Madrassa de bekendste is. Voorts zijn er moskeeën en mausolea.

tashkent

Tashkent, de hoofdstad van Oezbekistan

Reizen naar Oezbekistan

Wat in de eerste plaats opvalt is de gastvrijheid van deze mensen. Als je je ervoor openstelt, kun je gemakkelijk contact maken, vooral wanneer je alleen bent. Een goede manier om met de mensen en de cultuur kennis te maken, is door bij mensen thuis te verblijven. Ook bieden families soms de mogelijkheid om bij hen thuis de lunch of diner te gebruiken. Naar Oezbeekse gewoonte wordt dan de tafel afgeladen met een groot aantal gerechten. Het is dan wel, onofficieel, een Islamitisch land, het drinken van wodka hoort erbij. Meestal niet door de vrouwen, maar de mannen kunnen er wat van.

Reisdocumenten

Je moet beschikken over een paspoort dat bij het verlaten van het land nog 90 dagen geldig is. Er moet ook een lege pagina in zitten. Voor zelfstandig reizenden is het niet zo eenvoudig een visum te verkrijgen. Dit komt omdat je ook een uitnodiging (Visa support of Letter of Invitation, LOI) van het Oezbeekse Ministerie van Binnenlandse Zaken nodig hebt. Voor georganiseerde reizen verzorgt in het algemeen de touroperator dat. Mensen uit België hebben zo’n uitnodiging niet nodig. Op de website van het Embassy of Uzbekistan kun je een visumapplicatieformulier downloaden.

Als je vrienden hebt in Oezbekistan, dan kunnen deze een LOI voor je regelen. Dat houdt onder andere in dat zij je ook laten registreren aan hun adres, en daar hoor je dan ook te verblijven. Ook zijn er bureaus die dit tegen betaling doen. Bijvoorbeeld Stantours kan een LOI verzorgen voor een verblijf van maximaal 30 dagen. Met de uitnodiging, twee exemplaren van het visumapplicatieformulier en twee pasfoto’s kun je bij de ambassade in Brussel het visum aanvragen. Speciale visumbureaus kunnen het ook voor je regelen.

Een andere mogelijkheid is het visum op het vliegveld van Tashkent op te halen. Houd rekening met een lange wachttijd en dat in Amerikaanse dollars moet worden betaald. Let op: na aankomst op de plaats van bestemming is het nodig om je binnen driemaal 24 uur te melden bij OVIR, de vreemdelingenpolitie. Een hoge boete kan worden opgelegd als je dit niet op tijd doet. Overigens geldt dit voor verblijf in hotels.

31-07-2019: Update reisdocumenten voor Oezbekistan

Sinds enige maanden hebben je als bewoner van de EU geen visum meer nodig voor een reis tot maximaal 30 dagen naar Oezbekistan. Daarmee is een einde gekomen aan de ingewikkelde procedure om eerst een officiële uitnodiging te krijgen waarmee op het consulaat in Brussel een visum kon worden afgehaald. Aangezien er nog weleens iets wil wijzigen is het goed vooraf een en ander te controleren. Kijk voor meer informatie op: https://mfa.uz/en/consular/visa/, artikel ‘Visa regulations for some countries’, punt 2.

handwerk oezbekistan

Geld wisselen

De officiële munt is de sum. Voor € 1,00 krijg je ongeveer 3.500 sum. Je kunt zowel euro’s als dollars wisselen. Let wel op dat de biljetten onbeschadigd zijn. Zorg er ook voor een aantal kleinere coupures mee te nemen voor het geval men niet veel sums in kas heeft.

Je kunt bij de bank wisselen, in hotels, in sommige winkels en op straat. Overigens wil men op straat liever geen euro’s. Voorzichtigheid is met name geboden bij het wisselen op straat; wisselen in winkels kan soms gunstig zijn, maar doe dit alleen als je iemand kent die weet of de winkelier betrouwbaar is. Pinautomaten zijn schaars; waarschijnlijk is er alleen een aantal in Tashkent. Ook kan soms geld bij banken worden opgenomen met een creditcard. Let dan wel op dat de kaart geschikt is voor Oezbekistan.

Overige praktische zaken

  • Inentingen: aangeraden worden inentingen tegen DTP en hepatitis A en bij het ontbreken van een inenting tegen mazelen een BRM-inenting. Bij een verblijf langer dan drie maanden ook: hepatitis B, buiktyfus en rabiës. Mogelijk ook tuberculose. Raadpleeg huisarts of een speciaal instituut.
  • Vliegreis: vanaf Amsterdam vertrekken vluchten van verschillende maatschappijen, zoals Aeroflot, Turkish Airlines en KLM. Voor alle vluchten geldt minimaal één tussenstop.
  • Reisorganisaties: diverse organisaties bieden reizen aan naar Oezbekistan, soms in combinatie met andere bestemmingen, zoals Kirgizstan, Tadzjikistan, Turkmenistan, Kazakhstan en China. Bekende touroperators met Oezbekistan in hun pakket zijn: KRAS, Tiaratours, Koning Aap, Dimsum Reizen, Sawadee Reizen, Djoser, SRC Reizen, Rosetta Reizen, Saffraan Reizen en Sovjet Reizen.
  • Huurauto: er zijn organisaties, zoals Expedia.nl, waar je een auto kunt huren. Het is echter de vraag of het verstandig is om te doen. In de eerste plaats zijn de wegen heel vaak slecht; van het ene op het andere moment rij je van een weg zo glad als een biljartlaken in een stuk vol met gaten. In de tweede plaats is de rijstijl van sommige Oezbeken nogal wild en daarmee minder voorspelbaar.
  • Verblijf: prijzen van hotelkamers variëren sterk, van € 20 tot meer € 100 per nacht in de grotere steden. Het is te overwegen om in een homestay te verblijven. Moeilijkheid daarbij is dat de problemen met OVIR zich hier weer voordoen. Je kunt informatie vinden onder andere op Tripadvisor, Homestay.com en Nuratau.com. Groot voordeel van een homestay is dat je direct in contact komt met Oezbeken. Je zult dan de enorme gastvrijheid ervaren. Als je geluk hebt, kun je zomaar worden uitgenodigd voor een huwelijksfeest. En dan wordt er vaak flink uitgepakt. Aantallen gasten van 500 en meer zijn niet zeldzaam.
  • Corruptie: corruptie komt op vrij grote schaal voor. Maar in het algemeen hebben toeristen daarvan tegenwoordig minder last.
oezbekistan huwelijk

huwelijk

Tekst en foto’s: Jan Buijsse

Literatuur

Jan Buijsse, Retourtje Oezbekistan en Kirgizstan, Brave New Books, Amsterdam, 2014.
Wim van Gilst & Els van Kuijk, Turquoise, uitgeverij Elmar b.v., Rijswijk, 1997.
Diverse auteurs, Central Asia, Lonely Planet Publications, Melbourne, 2014.
Paul Wilson, The Silk Roads, Trailblazer Publications, Hindhead UK, Third edition.
Diverse auteurs, Te gast in Oezbekistan, Informatie Verre Reizen, Nijmegen, 1999.

Dionne
Laatste berichten van Dionne (alles zien)

Artikelen

Lees Meer  

Ontdek de groene kant van Bangkok

Boottochtje Op Google maps laat ik onze taxichauffeur op de luchthaven zien dat we naar “Wat Klong Toei Nok” willen. Dit is een grote tempel aan de rand van de Chao Phraya rivier. Na een half uur rijden zet de chauffeur ons af en lopen we met onze koffers langs de tempel naar de pier. Hier vertrekt ons bootje. We …

Lees verder  

Khao Yai en Chet Sao Noi

Een dag in de jungle van Khao Yai National Park Ik voel de wind in mijn haren en ruik de kruidige geur van het oerwoud. We zijn zojuist met de open auto de jungle van Khao Yai National Park ingereden. Het is acht uur in de ochtend en de nevel hangt nog tussen de bomen. De weg leidt omhoog. Ik …

Lees verder  

Ontdek Nusa Lembongan per E-Bike

Bezoek Nusa Lembongan! Nusa Lembongan is een eiland dat je voor deze manier van ontdekken de uitgelezen kans biedt. Je vertrekt vanuit het havenstadje Sanur met een speedboot en bereikt in een half uur varen Mushroom bay. De heerlijke vibe komt je letterlijk tegemoet naarmate je dichterbij komt. Men zegt dat je hier het leven op Bali van twintig jaar …

Lees verder  

Campervan tripje op Bali

Wie naar Bali gaat, komt meestal terecht in de populaire plaatsen zoals Canggu, Uluwatu en Ubud. Voor de surf en prachtige rijstterrassen zit je hier dan ook perfect. Maar Bali heeft zo veel meer te bieden dan het hippe, Westerse leven. Op plaats van bestemming huurt men veelal een scooter om zich daar te verplaatsen en de omgeving te verkennen. …

Lees verder  

Co van Kessel fietsavontuur in Bangkok

Fietsen in Bangkok Op de site van Co van Kessel of via hun fantastisch ingerichte bureau op Charoen Krung Road kun je verschillende tours kiezen die op verschillende momenten van de dag vertrekken. Je hebt keuze uit negen verschillende opties qua vervoer waarbij de tijdsduur onder deze opties sterk varieert. Zo kun je kiezen voor de all day negen uur …

Lees verder  

Surfen in Sri Lanka

Sri Lanka – getting around Wist je dat je in Sri Lanka je eigen tuktuk kunt huren? Op deze manier ben je zo vrij als een vogel en kun je door het land bewegen op je eigen reistempo. Ideaal voor wanneer je niet te veel vooruit wilt plannen en wel rekening wilt houden met de weerberichten zodat je overal optimaal …

Lees verder