Hula heeft voor de oorspronkelijke bewoners een heilige betekenis en de dans wordt met veel gevoel en respect opgevoerd. Is er iets te vieren, een evenement, een gedenkdag, een jubileum, of een andere officiële of feestelijke bijeenkomst, dan wordt vaak een hula dans opgevoerd, waarbij hula vooral staat voor het uitdragen van aloha, gratie en warmte. Aloha verdient daarbij wat meer uitleg, aangezien dat zo’n containerbegrip is geworden. Wereldwijd staat aloha vandaag de dag vooral bekend als populaire opdruk op tal van t-shirts en in de dracht van de zogenaamde ‘aloha shirts’; de hemden in veelal lawaaierige print die het goed doen op tropische themafeesten en sinds Elvis Presley ze in de jaren zestig beroemd maakte niet meer weg te denken zijn uit menig standaard garderobe. Daar heeft de echte aloha helemaal niets mee te maken. In de Hawaiiaanse cultuur staat aloha voor een levensfilosofie en levenshouding rondom het centrale thema van een diepe, aangeboren liefde.
Live band met onder meer ukelele en steel guitar, die de unieke ‘Hawaii’ sound tijdens hula optredens verzorgen
Aloha
Aangezien het een spiritueel principe betreft dat zo diep geworteld is in het totale ‘zijn’ van de inheemse en lokale bevolking, is aloha moeilijk in al zijn totaliteit uit te drukken. Net zoals het oer-Nederlandse woord gezelligheid geen volledige beschrijving of vertaling kent. Het is een aangeboren instinct waardoor je wel weet wat de totale betekenis is, zonder dat die in één allesomvattende omschrijving is te vatten. Zo zit dat dus met aloha. Het is een pure levenshouding die zich uit in zowel liefde voor het land, voor belangrijke goden zoals die van vuur, zee en vruchtbaarheid, als in een respect en liefde voor alle leven op aarde. Verbondenheid met de natuur en de elementen speelt een belangrijke rol, net als het openstaan voor een ander. Naast deze diepere, spirituele betekenis, zeg je bijvoorbeeld ook ‘aloha’ als je iemand wil begroeten, dagzeggen of bedanken.
In de Hawaiiaanse cultuur draait kort gezegd alles om aloha. In 1986 werd de Aloha Spirit Law aan de Hawaiiaanse grondwet toegevoegd om die belangrijke rol kracht bij te zetten. De wet is vooral bedoeld om nieuwe bewoners van de eilanden en tijdelijke bezoekers direct te indringen van het belang van aloha en hoe je deze spirituele levensinstelling eigen te maken. Heel klein voorbeeld: het is hier een lokale traditie om bezoekers aan Hawaii met aloha te ontvangen, wat er in de praktijk op neer komt dat je bij aankomst een lei om je nek gehangen krijgt. En ook die lei heeft niets te maken met de plastic versie die je van tropische themafeesten kent als ‘Hawaii slinger’. Hier is een lei gemaakt van verse bloemen in de mooiste kleuren, van de beste kwaliteit en met de sterkste geur om zo ook de liefde en waardering voor de natuur uit te drukken en de bezoeker een speciaal en warm gevoel te geven.
Hula dansers met een lei van verse bloemen om hun nek
Hula versus Haka
In de liederen die de muzikale omlijsting vormen van de hula staat vaak maar een enkel onderwerp centraal. Dat kan een element in de natuur zijn zoals een waterval, een berg, een zonsondergang, de zee, een bloem of iets algemeens als de liefde. De hula danseres in kwestie verbeeldt met haar armen en handen het onderwerp van het gezongene en doet dat op zo’n vloeiende, gracieuze manier dat het geheel een bijna betoverend effect krijgt. Ik hou van hula. Het is de zachtste en liefste manier van dansen als je het mij vraagt. Er zijn uiteraard ook mannelijke hula dansers, en in gemengde groepen voeren die over het algemeen de reguliere hula op. In groepen die alleen uit mannen bestaan, zie je ook veelvuldig uitvoeringen van de haka, die absoluut niets te maken heeft met de vredelievende, zoete hula. De haka ziet er eerder uit als een krijgersdans, die zijn oorsprong vindt bij de inheemse bevolking van Maori in Nieuw-Zeeland. Het gaat er in deze dans een stuk krachtiger en bruter aan toe dan in hula en is voorzien van veel voeten stampen, dijen kletsen, borstklopperij, in de letterlijke betekenis van het woord, en diepe keelgeluiden. Voor wie wel eens een internationale rugby wedstrijd heeft gezien waaraan het Nieuw-Zeelandse team deelneemt, weet dat de rugby mannen van dit team altijd een dergelijke ceremoniële dans opvoeren.
Gemengde dansgroep die een ancient hula opvoeren met stokken, begeleid door percussie-instrumenten en kreten
Sierlijke schoonheid
Waar de mannelijke haka versie kracht en intimidatie uitstraalt, is de vrouwelijke hula een stuk zachter en vredelievender van aard. Een opvallend kenmerk van de hula danseres is haar voorkomen: zonder uitzondering beschikt een hula danseres over een enorm pak haar, liefst zo lang mogelijk en altijd los gedragen. In haar ruim bedeelde haardos prijkt altijd een verse bloem of een haku, ofwel een bloemenkrans op het hoofd. Hula danseressen dragen sierlijke kleding, altijd een rok of jurk, never nooit een broek of shorts. De hele gedachte achter het voorkomen van de hula danseres is dat zowel lichaam en dan vooral de armen, het haar, de jurk of rok meebewegen in de dans en het geheel een zwierige, sierlijke elegantie en fluïditeit geven. Dat elke hula danseres zich hier in een rokje van riet of bananenbladeren hijst is overigens een fabel. Je ziet dit soort outfits wel, maar voornamelijk in opvoeringen voor toeristen. Over het algemeen wordt luchtige kleding of zelfs een mu’mu gedragen om zo weinig mogelijk frictie tussen lichaam en bewegingen te veroorzaken. In de dans zelf staan de golvende bewegingen van de armen in veel gevallen voor de zee. Sterker nog: er wordt beweerd dat hula zo’n driehonderd jaar geleden in Hawaii is ontstaan doordat dansers de golvende beweging van de oceaan imiteerden en dat van daaruit de basis voor deze dans is ontstaan.
Hula danseressen in hun traditionele, originele outfit met zwierige jurk, losse, lange haren en voorzien van bloemenkransen en lei
De toeristische variant van hula, compleet met rokjes van bananenbladeren
Hula les
Hoewel hula dansen door de lokale bevolking voornamelijk wordt gezien als een spirituele activiteit en in nauw contact staat met de woorden in het lied waarop gedanst wordt, normaal gesproken in de Hawaiiaanse taal, kan je als bezoeker of niet-kenner van hula en de Hawaiiaanse taal ook een poging wagen om je heupen te laten zwieren en je armen sierlijk te laten golven. Voor wie de basisbeginselen van hula onder de knie wil krijgen wordt op tal van plekken hulales gegeven. Zo vinden in de grotere resort aan zee in Waikiki voor gasten gratis hula lessen plaats als onderdeel van het wekelijkse activiteiten schema. Wie denkt dat hula alleen voor kinderen is, of een fluitje van een cent, komt bedrogen uit.
Merrie Monarch
Voor de flink gevorderden en professionals in hula dansen wordt elk jaar een groots opgezet evenement georganiseerd, het Merrie Monarch Festival. Dit is het grootste hula- en inheemse dansfestival van de Hawaiiaanse eilanden en wordt jaarlijks in Hilo op Hawai’i (Big Island) gehouden. In 2023 vond de 60ste editie plaats. De naam Merrie Monarch is een verwijzing naar de koosnaam van Koning David La’amea Kalakaua, die zich sterk maakte voor de Hawaiiaanse cultuur, schone kunsten, behoud van de Hawaiiaanse taal en de hula traditie. Het Merrie Monarch Festival is in het leven geroepen om de nalatenschap van Kalakaua te eren en de rijke Hawaiiaanse cultuur voort te zetten en levend te houden onder nieuwe generaties.
Ancient hula opvoering tijdens het Merrie Monarch Festival. Rechts zijn de percussie-instrumenten te zien, schuin daarboven hangt het portret van koning David Kalakaua, ofwel de Merrie Monarch
Cultuurbehoud
Kalakaua was overigens de laatste koning van Hawaii en zat op de troon van 1874 tot zijn dood in 1891. Dat hij zich zo inzette voor het behoud van de culturele waarden van de eilanden was overigens geen overbodige luxe, aangezien alles wat met de Hawaiiaanse taal, tradities en gebruiken te maken had door de Amerikaanse missionarissen werd verboden nadat zij rond 1820 voet aan wal zetten. De situatie werd er niet beter op toen Hawaii’s monarchie in 1893 werd omvergeworpen en de eilandengroep als jongste, 50ste staat in 1959 werd ingelijfd bij de Verenigde Staten. Deze trieste situatie zou nog tot in de jaren zestig van de vorige eeuw blijven bestaan. Meer weten over de achtergronden rondom de monarchie van Hawaii? Een uitgebreid overzicht vind je hier.
Hula rituelen en tradities
Terug naar het festival. Elk jaar in april komen gedurende drie dagen dansgroepen uit de verschillende Hawaiiaanse eilanden, maar ook uit omliggende landen en staten, zoals Korea en Alaska, bij elkaar voor kleurrijke voorstellingen vol zang, dans en bloemenkransen (lei en haku) en een heuse royal parade onder het toeziend oog van hordes locals en bezoekers uit Amerika, Japan en Korea.
Er zijn wedstrijden voor individuele dansers, groepsdansers die moderne hula of ancient hula opvoeren, en er is een Miss Ahola Hula verkiezing. Het verschil tussen moderne hula en hula kahiko, ofwel ancient hula, zit ‘m vooral in de manier waarop de dans begeleid wordt. Bij hula kahiko zijn dat percussie-instrumenten en wordt de groep via chanting begeleid; bij moderne hula wordt er op versterkte muziek gedanst, veelal liedjes in de hawaiiaanse taal met lokale instrumenten als ukelele en steel guitar verwerkt in het arrangement. Dansers en danseressen worden naast hun danskwaliteiten ook beoordeeld op authenticiteit, klederdracht, haardracht en bloemenpracht om hun haar en lichamen, vaak hoofd, nek, polsen en enkels, mee te versieren.
Aan lei en haku (bloemenketting en bloemenkrans op het hoofd) wordt veel aandacht besteed tijdens Merrie Monarch, evenals traditionele en authentieke kleding
Big deal op Big Island
Het festival is nogal een big deal, niet alleen voor de honderden deelnemers, ook voor de bezoekers die in groten getale naar Hawai’i (Big Island) afreizen. Maanden van tevoren zijn alle vluchten al volgeboekt net als alle hotels op het eiland. Op het festival zelf zijn 4.200 stadiumplaatsen per dag beschikbaar en je raadt het al, die zijn binnen een mum van tijd uitverkocht; de kaartverkoop start doorgaans in december. Slechts één van de evenementen tijdens het festival is gratis toegankelijk en de stoelen worden dan verdeeld op basis van een ‘wie het eerst komt, het eerst maalt’. Geen wonder dus dat de rijen zich al voor het ochtendgloren beginnen te vormen.
Miss Aloha Hula 2023; haar haren zijn echt en reiken tot ver onder haar middel
Terug in de tijd
Om een kaartje te bemachtigen moet je, geloof het of niet, een verzoek insturen per ouderwetse post, met een aanvraag voor je hoeveelheid kaarten op welke dagen. Van de zotte is het, hoe in sommige dingen deze eilanden echt lichtjaren achterlopen op de rest van de westerse wereld. Online bankieren is hier bijvoorbeeld nog helemaal niet zo vanzelfsprekend en kost je zelfs vaak geld, terwijl het indienen of opsturen per post van een cheque veel gangbaarder is. Bij het openen van een bankrekening hier krijg je ook zonder blikken of blozen een chequeboekje aangereikt waar ik me in eerste instantie geen raad wist. De eerste cheque die ik uitschreef heb ik tot groot leedvermaak – en ongeloof- van de ontvanger moeten verscheuren omdat ik zo’n beetje alle informatie in de verkeerde velden had ingevuld. Wist ik veel. Nog nooit in mijn leven had ik een cheque uitgeschreven, dat was meer iets wat onze ouders en grootouders deden. Hilarisch, zo vond de local in kwestie voor wie de cheque bedoeld was, en tegelijkertijd ongelofelijk zo zei hij, dat ik zo ‘ongeciviliseerd’ was. Het is allemaal maar hoe je het bekijkt….
Hula opvoering van jongeren in Washington Place, de gouverneurswoning in Honolulu
Hula danseressen op de drijvende parade van het Polynesisch Cultureel Centrum op Oahu
Optreden van een hula dansgroep tijdens de Outrigger Canoe Races in Waikiki
Meer inspiratie
Voor wie een keer hula dansers in actie wil zien tijdens een bezoek aan de eilanden, raad ik aan een zogenaamde luau te boeken. Dergelijke luau hebben een feestelijk tintje en brengen op een vermakelijke manier de Hawaiiaanse geschiedenis, cultuur en tradities van deze eilandengroep via dans, muziek en lokale gerechten tot leven. De grootste luau producties op Oahu worden opgevoerd in het Royal Hawaiian Resort, elke maandag en donderdag, de enige show met uitzicht op zee; op het dak van het Hilton Hawaiian Village Resort op zondag, maandag, woensdag en donderdag en in het Polynesian Cultural Center aan de Noordkust met een volledige theatershow inclusief diner. Ben je van plan in het voorjaar Hawaii te bezoeken, dan vind je hier alle informatie over het Merrie Monarch Festival in Hilo, Hawaii.
Hula danseressen tijdens een luau
Hula tref je het hele jaar door aan; dit is een hula opvoering in de Royal Hawaiian Mall aan Kalakaua Avenue tijdens kerstmis
- Dol op de ukelele, symbolisch snaarinstrument van Hawaii - 29 maart 2024
- Roadtrip in Californië over de Pacific Coast Highway - 29 februari 2024
- Laupahoehoe, het land van fruit en honing - 17 februari 2024
