Een romantische wereldreiziger

Mijn vader was beroemd, dacht ik. Als hij in het Tehuis in Groningen sprak na de oorlog was de grote zaal tjokvol. En ik mocht mee. Hij sprak een avond lang over zijn zwerftochten door donker Afrika.

In 1937 monsterden Arie Pilon en Fokko Dijksterhuis in Hamburg aan en voeren naar Zuidelijk Afrika. In Walvisbaai gingen ze van boord, in Windhoek kochten ze een auto en bouwden deze om tot een camper voor twee personen. Vervolgens trokken ze via boerderijen van Groninger familieleden en wildparken, de woestijn in. Door de binnenlanden naar het Noorden. Arie Pilon was dol op de natuur, sprak met vele mensen uit de inheemse culturen onderweg en belandde uiteindelijk samen met Fokko bij de bekende piramiden in Egypte. In Caïro verkochten ze de auto weer in 1938, op de verjaardag van Koning Faroek. Met de boot gingen ze terug naar Italië en reisden vervolgens per trein door de Alpen naar Loppersum en ‘t Zand.

Zo, kort opgeschreven, lijkt het niks, maar die verhalen met de stem van een voordrachtskunstenaar, als ik mijn ogen sluit zit ik zo weer op zijn knie, ik heb ze allemaal onthouden.

En toen mijn vader in 1985 overleed en ik het ouderlijk huis moest ontruimen vond ik op zolder zijn hutkoffer, de sleutels hingen nog aan een touwtje. Een koffer vol met oude landkaarten, notities, oude reisboeken over flora en fauna, een overzicht van alle aldaar levende stammen, zijn eigen foto’s op glasplaten en op ansichtkaarten en de reisbescheiden van de SS Watussi van de Deutsche Ost-Afrika-Linie, schoenendozen vol dagboek-aantekeningen, knipsels en vijf blikken film. Kortom, de hele geschiedenis van zijn zwerftochten door donker Afrika. Ik heb het gedoneerd aan het Groninger audiovisueel archief (GAVA). Ze hebben alle oude zwartwit-films aan elkaar geplakt en gedigitaliseerd, zodat nu iedereen, die over internet beschikt, de film kan bekijken. En ik heb het geweten vorig jaar, dank zij Francois Biewenga uit Kaapstad, een kenner van zijn Groninger “roots”.

De film is inmiddels dankzij zijn activiteiten al vertoond in Namibië, waarbij zelfs nog nazaten aanwezig waren die mijn vader (als klein kind) de hand hadden geschud. En ik weet, dankzij Francois, waar de boerderijen staan in Angola, Namibië en Transvaal, in boeren-gehuchten als Adorp, Horing, Olijfberg en Pietersberg. Hier wonen de talloze nazaten van Pieter Biewenga, geboren op een boerderij in ‘t Zand en door mijn vader aangeduid als Pieteroom. Hij staat op de foto tussen 8 van zijn 22 kinderen. Zijn derde vrouw, Sarie Marijs Potgieter was nog veel jonger dan zijn oudste zoon Tjasse en kreeg toch ook nog acht kinderen bij Pieteroom, hij is negentig geworden en heeft een bijzonder leven geleid als zendeling, leraar, dominee en boer… er zijn Zuid-Afrikaanse boeken over hem geschreven.

En in Kaapstad weten ze sinds vorig jaar: de “felbegeerde vrijgezel” Arie Pilon heeft na de oorlog toch nog een vrouw getrouwd in Groningen en een zoon gekregen. De lezer begrijpt het: ik “moet” (reishonger?) nog één keer terug om de families te bezoeken in de voetsporen van mijn vader. Graag doe ik dat in het jaar 2037, maar, besef ik, dan moet ik wel net zo oud worden als Pieteroom. Je moet tenslotte blijven dromen als je bijna 70 bent!

De huid van de python had mijn vader na de oorlog boven mijn bedje in de kinderkamer gehangen, met de kogelgaten duidelijk zichtbaar en altijd als ik ‘s morgens wakker werd zag ik die gaten boven mijn hoofd, tien centimeter meer naar links en mijn vader was één dag wereldberoemd geweest, maar ik was nooit geboren. Noem mij maar een romantische wereldreiziger.

30 jaren met 50 reizen en zo’n 10.000 dia’s verder

Al vroeg begon ik te reizen, eerst door de landen in Europa en vooral achter het “IJzeren Gordijn”, waarbij ik in 1968 ook een Sovjet-cel van binnen zag, beschuldigd van spionage, de Koude Oorlog, weet je wel. De Russen bezetten de CSSR en wij kampeerden in Praag op de dag van de inval en namen foto’s van de inval. De filmrolletjes gingen per Concorde naar de aasgieren van de wereldpers in de USA. Het jaar daarop mijn baard maar laten staan (en die draag ik nu al 50 jaar) en terug naar onze vrienden in Praag. En ze lieten me door bij de grens, met fototoestel… het zou nog 20 jaar duren tot de val van de Muur.

Op huwelijksreis naar Polen in een tentje. Een paar maanden in Tanzania en Zambia geweest, op bezoek bij vrienden die aldaar als ontwikkelingswerker bezig waren in het onderwijs. De Chinese TanZam-railway was net geopend voor passagiers, wij waren bij de eersten. Verder avontuurlijke reizen op de fiets door Vietnam en met de trein en te paard naar de Naadam-feesten in Mongolië. Mijn vrouw is IJslandse paardenfokker, vandaar. Vier zomers met de hele familie in de Dodge USA ambulance 4WD dwars door IJsland, toen de kinderen nog klein waren. En tenslotte met het hele gezin in een truck van Kaapstad naar Nairobi, deels in de autosporen van mijn vader.

Avontuurlijk reizen in “slow motion”

In 1997 liep ik binnen bij de oude garage van Nico Aaldering in Brummen. Er ging een wereld voor mij open. Ik had al zo’n vijftig landen bezocht, die 30 jaren ervoor en 10.000 dia’s geschoten, dus je mag wel zeggen dat ik wat reiservaring had. Maar toch… het ging te snel, te vluchtig en vaak met vliegtuig. Het begon te kriebelen, ik moest vaker terugdenken aan de reisverhalen van mijn vader. Hij had zijn hele leven altijd met de boot, de trein, de bus, de auto en te voet gereisd. In een vliegtuig heeft hij nooit gezeten.

Ik dook in de wereld van de oude auto’s en die wereld sprak mij erg aan als romantisch reiziger. Mijn oog viel op een oude Jaguar, zojuist uit Los Angeles door Nico naar Nederland gehaald. Nico, een echte liefhebber en kenner van oude automobielen, vertelde over die Jaguar alsof het “een oude dame” was (de ronde vormen), waarop hij in LA verliefd was geworden toen hij hem aantrof in een garage. Hij kende inmiddels de hele geschiedenis omdat “de oude dame” in Engeland in 1959 was gemaakt voor de USA (stuur links), voor een jonge dame uit Hollywood. De filmster had een privé-chauffeur en de Jaguar had het grootste deel van zijn leven in haar garage doorgebracht. Toen ze overleed was de auto nog “zo goed als nieuw” omdat het klimaat aldaar uitgesproken droog is en de auto altijd goed was onderhouden met weinig miles op de teller.

Niet lang geleden heb ik de spannende film Vertigo van Hitchcock (met Kim Novak) teruggezien op TV en keek met andere ogen dan in de bioscoop in 1960. Nu speelde voor mij niet Kim Novak de hoofdrol maar haar auto, die Jaguar, een groene MK VIII. Het was alsof ik door LA reed in 1960. Er zijn maar weinig Jaguars van dit type gemaakt, te duur voor de Europese markt in 1959. Niet lang daarna kwam Jaguar met de populaire kleinere Mark II, de auto van “Inspector Morse”. Ook in Nederland begon het geld toen een beetje te rollen en zag je eerste directeuren rijden in een Jaguar, een teken dat hun bedrijf het goed deed.

In 1997 begon mijn nieuwe leven dus, dat van het avontuurlijk reizen in “slow motion”, met de snelheid van de Jaguar op onverharde wegen, met veel contacten met de mensen “on the road” en ruimte om een paar dagen te blijven op onverwachte mooie plekken. En genieten met een groepje gelijkgestemde wereldreizigers maakt dat alles compleet. Ik ging dromen en nu, weer 20 jaar later heb ik die dromen waar kunnen maken. En elk jaar genieten honderden mensen van mijn lezingen over de avonturen aan de hand van inmiddels digitale beelden en films. In 2008 heb ik een eigen website gemaakt en nu kom ik echt “uit de kast”: ik ben een blogger, al bezit ik geen mobiele telefoon en zit ik niet op de sociale media. Ik blijf een romantische wereldreiziger, ook als ik mijn website maak, verhalen schrijf, avondvullende lezingen verzorg of blogs schrijf. Ik laat de techniek graag over aan de IT’ers, het gaat mij om de verhalen, de foto’s en de films.

Ik ben Nico dankbaar voor zijn prachtige verhaal over de geschiedenis van die Jaguar, precies op het juiste moment. Enkele maanden later ging ik bij de Eiffeltoren van start met “de oude dame” voor een reis via Moskou, Siberië en Mongolië naar eindbestemming Peking en wat later weer terug naar Nederland via Marco Polo’s Chinese zijderoute en Centraal Azië.

Onvergetelijke reizen, onvergetelijke ervaringen, indrukken die je nog dagelijks herbeleeft. En het hoogtepunt in mijn reisleven moest nog komen……