We vonden op de toendra naast rendieren en poolvossen af en toe hele kleine plantjes, bloeiende bloemetjes en verder vonden we hier en daar bomen, maximaal tien centimeter hoog. Je moest dus erg uitkijken tijdens het lopen. En natuurlijk bezochten we ook Smeerenburg op Amsterdam-eiland, waar de restanten van de traanovens (walvisvaart) nog te vinden zijn. De meeste plekken op Spitsbergen zijn alleen bereikbaar per Zodiac of helikopter.
We gaan aan land bij Alkhornet, de berg bij de Isfjorden. Hier is een toendra-landschap met mossen en kleine plantjes. Op de kliffen van de steile berg nestelen veel zeevogels. De uitwerpselen van de broedende vogels (guano) zorgen voor een goede stikstof-bemesting van de flora en dus ook vele rendieren
Een te relaxe start van dit “geheime” avontuur
Ik wilde mijn vrouw de bootreis rond Spitsbergen als complete verrassing cadeau doen op haar verjaardag, we waren die dag precies 16.435 dagen bij elkaar. De gehele operatie was strikt geheim voorbereid dankzij de hulp van onze kinderen en enkele goede vrienden. En die hulp was beslist nodig om al haar IJslandse paarden, honden, schapen en kippen gedurende de gehele reis te verzorgen, en dat is een dagtaak.
Ik wist dat de enige twee landen waar ze “nog wel eens” heen wilde Spitsbergen en Alaska waren, de rest van de wereld heeft ze wel gezien. Eigenlijk wil ze het liefst elke dag bij haar stal en kennel (Friðarstaðir) aan het werk. Het feit dat er een grote groep ervaren mensen bereid was haar taak over te nemen gedurende de gehele reis stelde haar gerust met Spitsbergen in het vooruitzicht. Het gevolg is wel geweest dat we deze voor Louwke in het geheim voorbereide reis iets te relaxed zijn gestart.
We zouden aangespoeld plastic ruimen op de stranden van Spitsbergen. Dat had Oceanwide Expeditons uit Vlissingen bedacht op deze trip met de Ortelius en dat sprak mij aan. Een actieve doe-vakantie met een goed gevoel. Maar helaas viel ons hele plan in duigen omdat we ons in Oslo in het hotel op loopafstand van de vlieghaven versliepen, of beter gezegd ons veel te lang uiterst relaxed te goed deden aan het zeer uitgebreide ontbijt met vele kopjes thee en tien minuten te laat bij “de controle” aankwamen. Ons vliegtuig naar Spitsbergen was net vertrokken (“doors closed”) en erger, onze boot in Spitsbergen die dag dus ook. We konden gelukkig nog wel met het volgende vliegtuig mee, dat vlak na middernacht zou vertrekken, maar de boot had dan de haven al verlaten…
En nergens anders kan de boot aanleggen. Zou een helikopter ons misschien kunnen afzetten op de boot? Of een Zodiac? Alles kansloos. Het zou dus wel een sledehondentocht moeten worden, maar dat tien dagen lang? Terug in ons hotel vroegen we de behulpzame receptioniste (Louwke had haar mobieltje thuis gelaten en ik bezit er geen) contact op te nemen met het kantoor in Vlissingen. En gelukkig lag er nog een schip van Oceanwide Expeditions, het Nederlandse expeditieschip de Plancius, in de haven. Die zou de volgende dag rond 17.00 uur uitvaren. En ze konden ook nog een prachtige hut voor ons reserveren. Prima geregeld, we hadden een zorgeloze zonnige dag in ons hotel naast het vliegveld en waren van de weeromstuit ‘s avonds twee uur te vroeg op het vliegveld…..
De aankomst op Spitsbergen
Het is een surrealistische ervaring als je vlak na middernacht met een bagage-karretje over de enige snelweg op Spitsbergen loopt, terwijl de zon volop schijnt, de temperatuur aangenaam is en iedereen slaapt. Regelmatig lieten we het karretje met bagage staan aan de kant van de weg om uitstapjes te maken en de eerste foto’s te schieten. Aangekomen bij de boot was ook iedereen in diepe slaap, behalve een nachtwaker uit de Filippijnen. We mochten de bagage bij het schip op de kade laten staan en wandelden verder Longyearbyen in. We vervolgden onze weg en zagen achter de Plancius de “Arctic Sunrise” in de haven voor anker liggen.
De Plancius in de haven van Longyearbyen, een nachtopname
Een bekend schip voor anker in de haven
Spitsbergen Airship Museum
Langzaam ontwaakte Longyearbyen. Om stipt acht uur meldden we ons als eerste voor het ontbijt in een hotel met goede toiletvoorzieningen. Via de sledehonden (in de zomer trekken de honden karren op wieltjes, je moet wat bedenken zonder sneeuw….) wandelden we rustig naar het kleine Airship Museum, dat om tien uur open ging. Ze hadden daar warme chocolademelk en twee uitstekende luie stoelen, hadden we in het hotel gelezen. Precies wat we nodig hadden om wat op te warmen.
Ingunn ontving ons hartelijk als eerste gasten die dag, zorgde snel voor warme chocolademelk en gooide nog wat hout op het vuur van de oude potkachel. Ik hoorde aan haar accent dat Ingunn uit Rusland kwam. Ze vertelde dat haar partner, afkomstig uit Italië, dit museum had opgezet met als thema de pionierstijd van de luchtvaart, geconcentreerd rond de ramp boven Spitsbergen met het luchtschip “Italia” in 1928, waarna de grootste reddingsoperatie in de geschiedenis van de toen nog jonge luchtvaart op gang kwam. Hierbij waren 1.400 reddingswerkers uit tien verschillende landen, 23 vliegtuigen en 17 schepen betrokken, waaronder de Sovjet ijsbreker Krassin, de krachtigste ijsbreker ter wereld op dat moment.
De laatste foto van het luchtschip “Italia” vlak voor vertrek vanaf Spitsbergen naar de Noordpool. Door het slechte weer ter plekke konden ze daar niet landen en moesten ze omkeren. Ze crashten iets ten noorden van Spitsbergen in 1928 (foto Airship Museum, Longyearbyen)
Maar ik was nieuwsgierig naar haar levensverhaal. Hoe kwam zij op Spitsbergen terecht in een museum met een Italiaan. De oude leren stoel en de prachtige asbak waren van haar vader geweest, die ook sigaren rookte. Ze kwam uit Krasnojarsk, diep in Siberië gelegen, en was zeer verrast dat ik die plaats goed kende. Dat had te maken met het feit dat mijn Jaguar daar (op weg naar Peking) aan de oever van de Jenisej ‘s nachts was opengebroken, terwijl ik ernaast lag te slapen in een tentje. De politie, die ons zou “bewaken” was ook in diepe slaap gevallen door de vele wodka die ‘s avonds bij het kampvuur vloeide. Er was voldoende tijd mijn hele verhaal te doen, ze bleek zeer geïnteresseerd, er waren verder toch geen bezoekers die ochtend. Louwke had ondertussen in de bibliotheek een Nederlands boek ontdekt “Sjef van Dongen, een Nederlandse Poolheld” geschreven door Michelle van Dijk. We kochten het voor op de boot.
Het Airship Museum is zeker een bezoekje waard, al was het alleen al omdat het boek over de onbekende, op Spitsbergen woonachtige sledehondenmenner Sjef van Dongen daar te koop is. Hij werkte voor de Nederlandsche Spitsbergen Compagnie (Nespico) in Barentszburg ten tijde van de ramp. Hij werd een internationale poolheld na zijn kordate optreden als reddingswerker na de crash van de “Italia” van gezagvoerder Umberto Nobile. Deze reddingsoperatie is veertig jaar later spectaculair verfilmd in “The Red Tent” (1969), met niemand minder dan Sean Connary (“James Bond”) en Claudia Cardinale in de hoofdrol.
Bootreis rond Spitsbergen: aan boord
We waren op tijd bij de haven en daar lag de Plancius gelukkig geduldig op ons te wachten. Aan boord stelden veel pool-wetenschappers, glaciologen, geologen, natuurkundigen, biologen en klimaatspecialisten zich aan ons voor en we kregen allerlei instructies. En voor de liefhebbers was er een uitgebreide bibliotheek aan boord met koffie, thee en koekjes etc. Nadat wij ons hadden geïnstalleerd in onze hut was het onmiddellijk al weer tijd voor het avondeten. De hoofdkok bleek een Nederlander en hij zou ons gedurende de gehele reis blijven verrassen met heerlijke afwisselende gerechten.
Ik had natuurlijk bijna alle tijd nodig voor de fotografie en bevond mij vanaf de start naast de stuurhut op het bovendek, één van de weinige plekken aan boord waar een sigaartje mocht worden gerookt. De kapitein, Yevgeny Levakov, was een man van weinig woorden, met veel ervaring in het pakijs, begreep ik. We knikten de gehele reis vriendelijk naar elkaar, zijn kennis van Engels of Duits was pover, evenals mijn kennis van het Russisch. Maar de bemanning leerde mij kennen als vaste bezoeker van het bovendek naast de stuurhut, door weer en wind, behalve tijdens die enkele storm op de Barentszzee, toen ik plat ging in de hut.
Kapitein Yevgeny Levakov met tweede officier Anika Albrecht in de stuurhut
Mijn “vaste” plek naast de stuurhut op het bovendek, zowel aan stuurboord als bakboordzijde
Op de Barentszzee, storm op komst, 15 uur plat. Fototoestel en verrekijker kapot na smak tegen de railing
Na te zijn ontwaakt uit mijn diepe slaap, 15 uur later, was de zee een spiegel geworden met volop zon en geen wolkje aan de lucht. Ik maakte mijn mooiste foto’s. Ik vond het onvoorstelbaar dat ik mij op deze prachtige plek op de boot met het beste uitzicht aan beide zijden vaak alleen bevond, maar ik vond het prima! Waar de overige 115 toeristen zich bevonden? Meestal lui hangend in een stoel in de “lounge”, een boek lezend, kaartend, puzzelend en kletsend, todat gemeld werd dat er weer een ijsbeer of walvis gespot was. Dan kwam iedereen ogenblikkelijk in actie. Het gezelschap was zeer internationaal. Er bleek slechts één mede-sigarenroker aan boord, een USA-pensionada uit Panama, die non-stop de wereld over reist. Hij kocht zijn sigaren “om de hoek” in Cuba…
De eerste blauwe vinvis
En direct de eerste vaardag was het raak. Een klein vinnetje was kort zichtbaar en iedereen aan boord was in rep en roer. Ik schoot direct raak, een lucky shot, de staartvin was even zichtbaar boven water en dat schijnt bij de blauwe vinvis bijzonder te zijn. Ik vond het piepkleine vinnetje heel bijzonder voor dit allergrootste zoogdier op aarde. De blauwe vinvis weegt 110.000 kg schoon aan de haak. Maar omdat je slechts een klein vinnetje ziet heb je dat eigenlijk niet door. Je leert al snel de bewegingen van het water te onderkennen en ziet wat de enorme kolos aan het doen is. Slechts de lange rug is soms even boven het water zichtbaar. Iedereen is in opperste staat van opwinding aan boord, maakt foto’s aan stuurboord, grijpt de verrekijker en schiet weer naar bakboord of verdwaalt in het gangenstelsel aan boord.
De kleine vin van de blauwe vinvis (30 meter lang) is net zichtbaar rechts op de foto
Het eerste college
Speciaal voor de weinige Nederlandstaligen hield expeditieleider Michelle een uitgebreid verhaal over de geschiedenis van de Nederlandse walvisvaart. Ze zou dat later herhalen in het Engels en Duits, maar dan iets beknopter, zei ze. Er bleken acht expeditieleiders aan boord uit zes verschillende landen. De internationale crew bestond uit 46 mensen, voor mij indrukwekkende getallen voor 115 toeristen. Na afloop maakte ik een praatje met Michelle. Ze komt uit het Westland en heeft een kwekerij van zuidenwindlelies in haar kas en… bleek de schrijfster van het boek over “Sjef van Dongen”. In de zomer runt zij ook nog een camping naast het vliegveld van Longyearbyen, de meest noordelijk gelegen camping ter wereld. Een bijzonder zelfstandige, avontuurlijke en gedreven vrouw. Tijdens de reis heeft ze mij veel kunnen leren over het Arctische gebied en natuurlijk het spannende verhaal over poolheld Sjef van Dongen.
Traankokerij en IJsberen
Op Svalbard wonen in de zomer 2.500 mensen en zijn er 5.000 ijsberen, die sterk bedreigd worden door het smeltende ijs, dat ze nodig hebben om zich voort te planten. Op weg naar Amsterdam-eiland zagen we een sterk vermagerd vrouwtje zwemmen, bij het eiland aangekomen ging de Plancius voor anker en sprongen we in de Zodiacs en gingen het strand op. Daar waren naast aangespoeld wrakhout van vergane schepen ook de resten te vinden van twee Hollandse traankokerijen, zo’n 400 jaar oud. Ze waren opgetrokken uit spekbeton, een mengsel van gemalen bot, blubberas en modder. De blubberas blijft over na het koken van het walvisvet bij de traanproductie. Ook waren hier botten van walvissen te vinden en troffen we Hollandse bakstenen aan, die dienden als ballast op de heenreis. De traanolie werd na terugkomst afgeleverd in Amsterdam, Vlissingen, Hoorn en andere havens, afhankelijk van de eigenaar van het schip. Dit alles is nu cultureel erfgoed en mag niet worden aangeraakt, verplaatst of meegenomen.
Naar Amsterdam Eiland
Expeditieleidster Michelle van Dijk landt op Amsterdam eiland bij Smeerenburg
Restanten van de traanovens, 400 jaar geleden door de walvisvaarders gemaakt van “spekbeton”. De blubberas bleef over als restproduct na het koken van het walvisvet, de traan werd verzameld en ging naar Holland
Op een volgende tocht kwamen we twee ijsberen tegen, moeder en dochter. We voeren wederom met de Zodiac naar de kust en benaderden al dobberend heel voorzichtig de nieuwsgierige dochter tot op enkele tientallen meters. Moeder hield boven op de heuvel goedkeurend toezicht. Deze exemplaren zagen er gezond uit.
Moeder laat nieuwsgierige vierjarige dochter op Bjornesundet naar de Zodiac gaan
Naar het pakijs
We maakten een tocht door het pakijs van de Arctische Oceaan tot we op 81 graden NB bijna vast kwamen te zitten in de mist. De Plancius is geen echte ijsbreker, onderweg passeerden we baardrobben, veel zeevogels, zoals de grote burgemeester en de grote jager, een kolonie broedende dikbekzeekoeten, een kolonie broedende drieteenmeeuwen (“Kittiwake”) en zagen we af en toe door de verrekijker poolvosjes lopen tussen de vogelkolonies, op zoek naar onbeschermde eieren. Fascinerend waren de foto’s, genomen om twaalf uur ‘s nachts!
Er wordt een baardrob in de mist gespot; dringen geblazen op het benedendek
‘s Nachts is de mist opgetrokken en verlaten we het pakijs. Iedereen slaapt al uren en de zon daalt niet verder
Kolonie broedende dikbekzeekoeten
De tocht in vogelvlucht
Alles aan deze vakantie zonder nachten was bijzonder. Het begon al gelijk bij het ongelofelijke geluk bij ons vertrek. Dat de Plancius daar nog lag te wachten in de haven van Longyearbyen. In de baai zagen we als allereerste het grootste zoogdier dat ooit op onze aarde heeft geleefd, de blauwe vinvis en vervolgens een ijsbeer zwemmend op weg naar Smeerenburg (Amsterdam eiland), Raudfjord (wandeling, plantjes), de tocht door het pakijs op 81graden NB met de baardrobben in de mist, Alkefjellet (Ny Friesland, dikbek-zeekoeten), Bjornsundet (ijsberen), Barentszzee (storm), Burgerbukta (windstil, zon, 12 uur ‘s nachts), Samareenbreen (Hornsund), Gashamna (beluga’s, dwergvinvissen, wandeling op de toendra, plantjes), Poolepynten (walrussen), Alkhornet (rendieren, toendra, plantjes) en tenslotte terug naar de haven. De totaal gevaren afstand met de Plancius bedroeg 1.663 km en het aantal door mij gemaakte foto’s ruim 2.700.
Geen doe-vakantie dus, maar de indrukken van de overweldigende natuur vergeet je nooit meer. En dat onze planeet zeer kwetsbaar is geworden de laatste eeuw en met name de laatste 30 jaar is helaas goed te zien aan de sterk terugtrekkende gletsjers en het smelten van het pakijs.
Oceanwide Expeditons is de marktleider in Spitsbergen reizen. De Nederlandse “Stichting Plancius” (1981-1996) was de voorganger van Oceanwide Expeditions, en was in 1983 de eerste cruiseoperator die jaarlijks expedities naar Spitsbergen organiseerde.
Een grote broedende kolonie drieteenmeeuwen (“Kittiwakes”) in Hornsund tussen het gletsjer-ijs
Eerst waggelt één walrus het strand van Poolepynten op, later is de groep compleet
- Biodiversiteit op Madagaskar - 24 mei 2018
- Dwars door Pakistan - 21 april 2017
- Van Dubai naar Jemen - 23 maart 2017
Piet Bijma zegt:
Mooi verhaal Arnold en Lauke, echt wat voor mij ook. Ik denk al weer 5 jaar geleden hoorde ik voor de radio dat het zou gaan sneeuwen. Ben ik op de fiets gestapt voor een rit Drentse A en ja hoor na een paar uur begon het te dwarrelen. Winter, koud, ijs en sneeuw… heerlijk.
Annemarie meinderts zegt:
Arnold en Lauke. 30 mei 2018
Het was leuk om jullie verslag te lezen en zeker n goede voorbereiding op onze reis naar Spitsbergen 12 juli 2018.
Bedankt.
Annemarie