Winter in Arctisch Spitsbergen

Het vliegtuig landt. Door de met ijskristallen versierde raampjes is, behalve de lampen van de landingsbaan, niets waar te nemen. Ja, een zwart gat. Totale duisternis. Het is twee uur ’s nachts als ik aankom in Longyearbyen, op 78° noorderbreedte. Noordelijker dan Nova Zembla en Siberië. Hier is het in de winter drie maanden aardedonker, 24 uur per dag. Daglicht zal ik de komende week niet zien, geen glimpje zelfs. Pas begin februari ontwaakt het eiland uit een diepe winterslaap en zal de zon voor het eerst weer voorzichtig gaan schemeren. Ik ben op Spitsbergen, de meest noordelijk bewoonde plek ter wereld!

sas-vlucht

“Het is hier winter, 24 uur per dag aardedonker en ijskoud: gemiddelde temperatuur is min 21 graden celcius, gevoelstemperatuur min 45.”

Winter in Arctisch Spitsbergen

Ik ben mijn hele leven al gefascineerd door de Noordpool. De ruige, onvergeeflijke natuur negeert de gedachte van een leefbare omgeving volledig. Sommige inwoners van Longyearbyen beweren dat het bij de schepping van de aarde nooit Gods bedoeling geweest is, dat er zich mensen op Spitsbergen zouden vestigen. Als de natuur hier haar tanden laat zien, met extreme kou, arctische wind en de griezelige onvoorspelbaarheid, heeft de mens zich maar aan te passen.

De eilandengroep Svalbard – koude kust – ligt in de Noordelijke IJszee, halverwege het Noorse vasteland en de geografische Noordpool. De unieke fauna en arctische natuur, met haar verlaten mijnstadjes geven deze eilanden een grimmige, spookachtige schoonheid die je nergens anders vindt. Een schijnbaar verlaten plek waar mensen, afgezien van degenen die hun geld verdienen in de mijn-industrie, hun dagen slijten op het ijs en de winterse nachten worden versierd door flarden poollicht.

Spitsbergen,  de meest noordelijke plek op aarde waar mensen wonen.

Spitsbergen, de meest noordelijke plek op aarde waar mensen wonen

Begin van de poolwinter in Spitsbergen

Huilende poolwinden loeien over een troosteloze toendra als ik in de taxi stap richting het hostel. In gedachten verzonken probeer ik mij voor te stellen hoe het hier vroeger moet zijn geweest. De archipel ligt zo geïsoleerd en is zo ruig dat het eeuwenlang slechts door jagers en walvisvaarders bewoond werd. De uitgestrekte ijsvlaktes verbergen een van de rijkste en vruchtbaarste zeeën ter wereld. Zeeën die omvangrijke populaties zeevogels en robben van voedsel voorzien. Zeeën waar groepen walvissen en dolfijnen leven en waar de ijsbeer langs de bevroren uiteinden ronddoolt op zoek naar een prooi. De wildernis oogt als een schilderij als ijsbrokken in het licht van de maan drijven.

“You know Willem Barentsz?” klinkt het herhaaldelijk in de taxi. Mijn Nederlandse achtergrond roept bij chauffeur Andreas herinneringen op aan lang vervlogen tijden. Het was Willem Barentsz die 400 jaar geleden het eiland ontdekte. De Nederlandse zeevaarder en poolonderzoeker zocht naar de noordoostpassage richting China, wat leidde tot de beroemde overwintering op Nova Zembla. Barentsz gaf de eilandengroep haar oorspronkelijke naam Spitsbergen, naar de karakteristieke bergpunten van het zuidelijke eiland.

De winter in Spitsbergen staat bekend als de poolnacht

De winter in Spitsbergen staat bekend als de poolnacht

The dark season

Andreas vertelt dat met het vertrekken van de zon ook de toeristen het eiland verlaten, traditioneel gevolgd door een groot deel van de lokale bevolking. Zij gaan op familiebezoek op het vasteland of vertrekken richting zon. De laatste jaren worden er in de winter wel steeds meer evenementen georganiseerd om het ook in ‘the dark season’ leefbaar te houden. Wat voor de één een tijd van depressies is, blijkt voor de ander een periode vol gezelligheid. Een bierfestival, een jazz- en bluesfestival, tentoonstellingen, alles om de bevolking te wapenen tegen de donkere tijd.

It’s illegal to die. Yes, death is forbidden. Longyearbyen only has a small graveyard that stopped accepting new burials over 70 years ago. Why? Because the bodies never decompose. Scientists found that bodies are perfectly preserved because of the permafrost. So if you’re going to die, go do it somewhere else. It’s the law!

“Zodra de poolwinter in oktober begint, worden we socialer”, bekent ook Andreas. “Dan zie je dat mensen elkaar meer opzoeken.” Hij is blij met de nieuwe initiatieven, vaak door de bewoners zelf bedacht. “Het is hier toch een zogenaamde working-society. Werken is verplicht, werklozen en gepensioneerden moeten vertrekken, geen uitzonderingen.” Natuurkundigen, biologen, wetenschappers, avonturiers, Svalbard trekt voornamelijk jonge mensen, die hier vaak alleen naar toe komen. Een mix van vele nationaliteiten. Noren, Russen, Thai, Chinezen, Amerikanen en zelfs wat Brazilianen, die poolonderzoek doen, in de kolenmijn werken of in het toerisme. Echte Spitsbergenaren bestaan eigenlijk niet. “Niemand wordt geboren op Spitsbergen; zwangere vrouwen gaan vier weken voor de uitgerekende datum naar het Noorse vasteland. Heel soms worden hier kinderen bij toeval geboren, maar ook die blijven niet hun hele leven in het hoge noorden. En ook niemand wordt hier begraven, de doden krijgen een enkeltje vasteland.”

“Hier, op 78° noorderbreedte met de Noordpool als dichtstbijzijnde buurman, bepaalt de natuur het ritme van het leven.”

Longyearbyen, de noordelijkste stad ter wereld

Andreas wijst vanuit de taxi op een poolvos, die gevangen in de schijnwerpers van zijn koplampen haastig probeert te ontsnappen. Op de achtergrond wat vage contouren van de enorme gletsjers die de weg insluiten. We rijden door Longyearbyen, de hoofdplaats in de ijselijke Barentsz-zee. Er is nauwelijks leven op straat, de straten zijn spekglad. In een enkel huis brandt nog licht, aan de daken hangen grote ijspegels. Alleen het poollicht, de maan en straatlampen beschijnen het stadje. 24 uur per dag of het volgens de klok nu dag of nacht is.

longyearbyen poolnacht

Longyearbyen, gehuld in de duisternis van de poolnacht

In Longyearbyen wil men graag zien wat er op straat gebeurt. Van criminaliteit hebben ze weinig last, van rondscharrelde ijsberen op zoek naar voedsel des te meer. Zonder geweer is het niet toegestaan om je buiten Longyearbyen te begeven. De ijsbeer boezemt ontzag in en zorgt dat iedereen op z’n hoede is, zeker gedurende de poolnacht. De bevolking van Spitsbergen heeft in de loop der jaren leren leven met de dreiging van de ijsberen, die overigens zelden een mens doden. “De ijsbeer heeft het moeilijk,” zegt Andreas, zichtbaar aangedaan. “Het terugtrekkende ijs -door de opwarming van de aarde- is een ernstige bedreiging voor het voedselaanbod van de ijsbeer. Svalbard geldt voor veel wetenschappers als de graadmeter van de aarde, nergens zijn de uiteenlopende gevolgen van de klimaatverandering zo snel zichtbaar als hier. Normaal ligt er nu een dik sneeuwtapijt over het eiland,” vervolgt Andreas. Nu is de temperatuur echter boven nul (zo’n 15 tot 20 graden hoger dan normaal!) en als gevolg van deze ongekende warmte in de Noordpoolregio ligt er nog altijd geen sneeuw in Longyearbyen.

Mijn avontuur begint

De taxi stopt bij Guesthouse 102, twee kilometer buiten het dorp. Hier verblijf ik de komende week. Alleen zichtbaar zijn de contouren van de enorme gletsjers die het Guesthouse aan drie kanten omgeven. Bij die gletsjers begint ook gelijk de Arctische wildernis. De koude polaire oostenwind snijdt en bijt als altijd. De tijd lijkt hier stil te hebben gestaan, het ruige landschap gevangen, ja schijnbaar gegijzeld door moeder natuur.

Uitzicht vanuit mijn raam van Guesthouse 102.

Uitzicht vanuit mijn raam van Guesthouse 102

Licht zal het morgen niet worden, en ook overmorgen niet, en volgende week en ook volgende maand nog niet. Dit is de poolnacht, die drie maanden per jaar het leven in deze kleine gemeenschap in de greep houdt. Kan ik hier als bezoeker eigenlijk wel tegen? En hoe zit het met de bewoners? Het besef van de permanente duisternis dringt langzaam tot mij door. Tijd om te gaan slapen. De gordijnen blijven open. Ik ben in Spitsbergen, de meest noordelijk bewoonde plek ter wereld!

Meer informatie over Spitsbergen? www.visitsvalbard.com

Martijn

Vragen? Suggesties? Of jouw reishonger delen?

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Je mag alleen HTML tags en attributen gebruiken:

<a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>