IJsberen op Spitsbergen

Spitsbergen, het rijk van de ijsbeer! Spitsbergen is een van de beste plekken op aarde om de King of the Arctic, de ijsbeer, te spotten. Naar schatting leven er nog zo'n 3.000 exemplaren van het grootste landroofdier ter wereld. 'Nog' want volgens experts zal de ijsbeer nog deze eeuw uitsterven. Hoe ziet de toekomst van de ontzagwekkende ijsbeer eruit?

ijsberen spitsbergen

IJsberen zijn voor veel mensen het summum van het Arctische wildlife.

Bovenaan de voedselketen van het noordpoolgebied staat de onbetwiste koning van de Noordpool, de ijsbeer. IJsberen zijn indrukwekkende roofdieren; de mannetjes kunnen wel 3 meter lang worden en meer dan 800 kilogram wegen. Triest genoeg staan deze dieren vandaag de dag symbool voor de bedreiging van de klimaatverandering. Misschien is het juist wel de combinatie van het ontzag voor deze roofdieren en het medeleven met hun lot, wat me zo tot ze aantrekt. Tijdens mijn reis rond Spitsbergen sprak ik met wetenschappers, natuurkundigen en biologen over het icoon van de Noordpool. Over de afkomst van de ijsbeer, zijn leefgebied en zijn toekomstperspectief.

Deels werd er bevestigd wat ik al jaren in de media lees, over het bedreigde voortbestaan van de ijsbeer. Over het verwoestende effect van de klimaatsveranderingen. Maar verrassend genoeg hoorde ik ook positieve geluiden.

De ‘witte grizzly beer’

Men vermoedt dat zo’n 100.000 jaar geleden enkele grizzly beren werden gescheiden van hun soortgenoten toen gigantische ijsplaten scheurden en noordwaarts afdreven. De beren die op het ijs bleven pasten zich snel aan hun nieuwe omgeving aan. IJsberen zijn dan ook de ‘nieuwste’ type beren, maar ze zijn nog wel heel nauw verwant aan de grizzly beer.

Huidige populatie ijsberen in Spitsbergen

Door het jachtverbod zijn er weer veel meer ijsberen in dit deel van het Arctisch gebied. Maar volgens veel experts zal dit herstel van korte duur zijn. De ijsbeer heeft het zichtbaar moeilijk. Een foto van een uitgemergelde ijsbeer ging onlangs de hele wereld over. Het laat in één oogopslag zien hoe verwoestend klimaatverandering is.

Foto van Kerstin Langenberger van de extreem dunne ijsbeer

De foto van Kerstin Langenberger van de extreem dunne ijsbeer ging viraal.

De extreem vermagerde beer is door Langenberger gespot op de Barentszzee, bij Spitsbergen. Vroeger leefde hier een bloeiende populatie ijsberen, maar door het verlies van zeeijs gaat het veel minder goed met deze groep.

Bedreigingen

Allereerst is er de opwarming van de aarde. Het terugtrekkende ijs is een ernstige bedreiging voor het voedselaanbod van de ijsbeer. Ten tweede is de sterfte onder jonge ijsberen in deze regio opvallend hoog. De Noordpool lijkt misschien wit, fris en zuiver, maar giftige verontreinigende stoffen zoals pcb’s tasten het milieu aan. Omdat ijsberen zich aan het eind van de voedselketen bevinden, hopen de giftige stoffen zich in hun lichaam op, wat hun vruchtbaarheid schijnt aan te tasten.

Het zee-ijs verdwijnt snel. Sinds 1980 is de hoeveelheid ervan met ruim 60 procent afgenomen. Jonge ijsberen kunnen nadat zij hun moeder verlaten niet snel genoeg meer het ijs op om groter te worden, omdat het ijs tegenwoordig al veel vroeger in het seizoen weg is. Met het verdwijnen van het ijs zullen zij hun leefwijze radicaal moeten veranderen om te overleven.

het Arctisch gebied

Het Arctisch leefgebied van de ijsbeer.

En er is sinds kort een nieuwe bedreiging ontdekt: de hybride beer. Biologen waarschuwen in het Britse wetenschappelijke blad Nature dat door de opwarming van de aarde steeds meer grizzlyberen het leefgebied van de ijsberen betreden. Vervolgens gaan deze dieren paren, waardoor zogenaamde hybriden ontstaan. Hierdoor krimpt de populatie ijsberen, waardoor dit dier op lange termijn kan uitsterven.

De vondst van deze kruising tussen een grizzly en een ijsbeer werpt opnieuw de vraag op of de ijsbeer de klimaatverandering zal overleven. De grizzlybeer lijkt de sterkste papieren te hebben. Volgens berenexpert Chris Servheen zal het fenomeen steeds vaker te zien zijn.

“Door de combinatie van warmere temperaturen en de toegenomen groei van vegetatie zal er een steeds grotere overlap zijn tussen de leefgebieden. We zagen dat vroeger veel minder gebeuren dan nu en het zal alleen maar toenemen.”

Volgens Servheen hebben de beren zelf geen enkele moeite met de opvallende kruisbestuiving.

“Ze zijn genetisch praktisch gelijk, dus mannetjes van beide soorten zullen zich aangetrokken voelen tot vrouwtjes.”

Klimaatverandering

De verandering van het klimaat is vrijwel overal in de wereld wel op één of andere manier waar te nemen, maar de effecten zijn misschien wel het grootst aan de polen. De poolgebieden bestaan voor een groot deel uit sneeuw en ijs. In de zomer smelt altijd een deel van het ijs, zodat de ijsoppervlakte afneemt. ‘s Winters neemt de verijsde oppervlakte weer toe. Maar – zoals de video laat zien – de laatste tijd wel steeds minder toe. IJs en sneeuw kaatsen bijna al het zonlicht terug. Maar wanneer door klimaatverandering de temperatuur stijgt en een deel van het ijs en de sneeuw smelt wordt er minder zonnestraling gereflecteerd. Hierdoor stijgt de temperatuur weer en smelt er dus nog meer sneeuw en ijs, waardoor er nog minder zonnestraling gereflecteerd wordt en de polen nog harder op zullen warmen. De Noordpool warmt nu al twee keer zo hard op als de rest van de wereld en sommige onderzoekers voorspellen dat vanaf 2050 de noordelijke poolkap elke zomer zelfs helemaal ‘ijsvrij’ zal zijn. Inmiddels varen de eerste schepen al naar Europa via de Noordpool-route.

De Noordpool-route

De Noordpool-route langs Spitsbergen.

Positieve geluiden

De ijsbeer staat op de rode lijst van de IUCN, de International Union for the Conservation of Nature. Volgens dit instituut voor natuur en natuurlijke hulpbronnen neemt de komende 45 jaar de populatie met 30 of meer procent af. De ijsbeer is het meest zichtbare slachtoffer van de global warming. Maar zijn alle wetenschappers het hiermee eens? Nee. Er zijn ook wetenschappers die na jarenlang onderzoek tot een andere conclusie komen. De Engelsman Matt Ridley is zo’n onderzoeker. Hij kwam in 1978 op Spitsbergen aan als onderzoeksjournalist. Er was destijds geen noodzaak tot het meenemen van een geweer. IJsberen waren grotendeels afwezig. Zo’n 40 jaar later is het een heel ander verhaal. Verlaat je in Spitsbergen je onderkomen dan moet je vanwege de vele ijsberen een geweer bij je hebben. Kennelijk ligt de ijsberen situatie iets genuanceerder dan de IUCN ons doet geloven.

Dit wordt bevestigd door het onderzoek dat wetenschapster Susan Crockford deed. Ze geeft tien redenen waarom we ons eigenlijk geen zorgen zouden moeten maken over de ijsberen. De belangrijkste conclusie van haar onderzoek: de ijsberen populatie is de afgelopen 40 jaar juist toegenomen. Cijfers zijn moeilijk te vergelijken door verschillende manieren van tellen maar een verdubbeling dan wel een verviervoudiging van de populatie in de afgelopen 40 jaar behoort zeker tot de mogelijkheden.

Een andere reden om ons geen zorgen te maken over de ijsbeer is dat het beestje als soort al een 500 of 600 duizend jaar bestaat en als zodanig grote fluctuaties in zeeijs en temperatuur heeft meegemaakt. Fluctuaties veel groter dan thans worden voorzien.

En we lezen meer van dit soort geluiden. In zijn toespraak op de 62e bijeenkomst van Nobel Laureaten in Lindau, 2013 vertelt Ivar Giaever over de ijsberenpopulatie op Spitsbergen. De ijsberenpopulatie is in dat gebied enorm toegenomen sinds er niet op ijsberen wordt gejaagd en er niet meer op jonge zeehondjes wordt gejaagd voor hun bont. De ijsberen vinden in die jonge zeehondjes nu weer vaker een makkelijke en lekkere prooi, wat de overlevingskansen van de ijsberen vergroot.

Een ijsbeer met haar  jongen klimt aan land op Spitsbergen.

Een ijsbeer met haar jongen klimt aan land op Spitsbergen.

Zal de klimaaticoon uitsterven?

De huidige opwarming doet Russische wetenschappers denken aan de jaren twintig en dertig, toen de temperaturen in het poolgebied eveneens stegen en de noordelijke doorvaartroute bijna geheel bevaarbaar werd. Een enkeling zegt in plaats van verdere opwarming juist een koudeperiode te verwachten en wijst op een recente toename van poolijs, op weer aangroeiende gletsjers in het Altaj-gebergte en op de migratiepatronen van arctische vissoorten.

We weten gewoon nog niet genoeg, betoogt wetenschapper Ivan Frolov al jaren. Hij is directeur van het gezaghebbende Petersburgse Instituut voor de studie van de Noord- en Zuidpool:

“Waarschijnlijk spelen zowel CO2 als natuurlijke oorzaken een rol bij de stijging van de temperatuur. We beschikken nog over onvoldoende gegevens om de mechanismen van die klimaat-fluctuaties te kunnen begrijpen”

De omvang van het zee-ijs in het Noordpoolgebied is de afgelopen jaren in snel tempo afgenomen tot een absoluut minimum in 2012. Frolov en zijn collega’s denken dat de situatie in het Poolgebied geleidelijk zal terugkeren tot wat men “de norm” noemt. Maar misschien ook niet. Alles zal afhangen van hoezeer de temperatuur zal stijgen. Dat de noordelijke vaarroute richting het verre oosten binnen afzienbare tijd het grootste deel van het jaar ijsvrij zal zijn zien zij niet gebeuren.

Ecotoerisme Spitsbergen

Svalbard geldt voor veel wetenschappers als de graadmeter van de aarde, wanneer het gaat om het in kaart brengen van de uiteenlopende gevolgen van de klimaatverandering. Het ecotoerisme kan hier een positieve rol in spelen. Het creëert de hoognodige bewustwording, dat we zuinig moeten zijn op dit prachtige gebied en haar natuurlijke bewoners. Svalbard geldt als een unieke reisbestemming die een onvergetelijke indruk achterlaat. Kijk hier voor de beste reistijd naar Spitsbergen.

Ecotoerisme naar Spitsbergen.

Ecotoerisme naar Spitsbergen.

Een toekomst voor de ijsbeer!

Klimaatverandering vindt plaats, of het nu veroorzaakt wordt door de mens, de cyclus van de aarde of een combinatie van beide. Feit is dat het een grote invloed heeft op de dieren in het Arctisch gebied. De toekomst zal ons gaan leren of de ontzagwekkende ijsbeer zich gaat redden. Gelukkig hebben veel landen rond de Noordpool de laatste jaren de handen ineen geslagen om de ijsbeer en hun leefgebied te redden. Elke poging die we ondernemen om de wereld te verbeteren is een stap in de goede richting. Laten we ons allemaal bewust zijn van de kwetsbaarheid van onze planeet en haar bewoners. We moeten beginnen en doorzetten. Zodat ook volgende generaties nog kunnen genieten van onze prachtige planeet!

IJsberen Spitsbergen

De MAE WEST gaat weer spannende zeilexpedities ondernemen naar het einde van de wereld: Spitsbergen. Ze baant zich een weg door de overweldigende Arctische natuur met gletsjers, toendra’s, walvissen, rendieren en . . ijsberen. Met je eigen ogen zien hoe het leefgebied van de ijsbeer er uitziet? Zeil dan mee in Spitsbergen met Mae West.

Martijn

Vragen? Suggesties? Of jouw reishonger delen?

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Je mag alleen HTML tags en attributen gebruiken:

<a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>