Peerke in Suriname
Mijn eerste kennismaking met Peerke Donders was in Suriname. In een korjaal voeren we langs Batavia, waar sinds 1824 leprapatiënten naartoe werden verbannen en waar de Tilburgse priester Peerke Donders het grootste deel van zijn leven melaatsen verpleegde. Het is een wonder dat hij nooit besmet is geraakt en pas op zijn 77e stierf. Surinamers koesteren hem nog steeds: er zijn bedevaartstochten naar Batavia en Peerke’s resten zijn herbegraven in de kathedraal van Paramaribo.
Bedevaartsoord Wittem
Het PeerkePad
Het bedevaartsoord Wittem, bekend van de Heilige Gerard Majella, wordt druk bezocht door zeer gelovigen maar ook door wandelaars en fietsers die even een kaarsje opsteken om vervolgens het heuvelland in te gaan. Henk Erinkveld, oud-rector van het klooster Wittem, heeft ter ere van de 200e geboortedag van Peerke het PeerkePad uitgestippeld, dat de twee bekende redemptoristen verbindt. Nadat hij ooit een stuk van de Santiago de Compostela had gelopen, kreeg hij het pelgrimsvirus te pakken. ‘Bij het PeerkePad moet je het begrip pelgrim ruim nemen. Het is maar een week. Maar het biedt wel stof om na te denken over de zeven thema’s van barmhartigheid.’ Vrij vertaald gaat het over mededogen als kernwaarde. ‘Soms loopt een pelgrim de tocht voor een zieke vriend of kennis. Zo’n gedachte leeft in het katholieke zuiden,’ aldus Erinkveld. Er is meer. ‘Door op historische gronden te lopen, met heilige plaatsen, sluit je je aan bij een eeuwenlange traditie.’ De tocht staat symbool voor de ups en downs in een levensloop.
Anton Pieck landschap
Ik laat Wittem en de heilige Gerardus Majella, die wonderbaarlijke genezingen en even wonderlijke beteringen in het leven van zondaars op zijn naam heeft staan, achter me en begin aan de 160 km lange tocht naar Peerke in Tilburg. Voor me ontrolt zich een eindeloos heuvel- en dalenlandschap. Soms volgt de route een prachtige holle weg, soms de oevers van De Geul, de Gulp, de Eyserbeek, die door de weiden en de bossen kronkelen. Het landschap, met hier en daar een kasteel, doet bijna Anton Pieck achtig aan.
Langs de route liggen niet alleen kapelletjes, wegkruizen en kerken, maar ook monumenten die herinneren aan oorlogsgeweld en onvrijheid. Halverwege, na wijn- en bierdorpen kom ik aan in het kaarsendorp Achel en nog iets later in de Achelse Kluis, een levendig punt. Er is het trappistenbier van de abdij Onze Lieve Vrouw van La Trappe, er is de kerk, ontworpen door de bekende architect Pierre Cuypers, én we staan hier op de grens van België en Nederland.
De dodendraad, den droad, is een tastbare herinnering aan de Eerste Wereldoorlog. De Duitsers hebben deze gespannen om Belgische burgers en smokkelaars die probeerden te vluchten naar het neutrale Nederland, tegen te houden. Ik denk aan Peerke, die allerlei grenzen over is gegaan door leprozen ongeacht hun etniciteit te verplegen en die mensen wist te verbinden. In onze tijd van mondialisering zou hij een rolmodel kunnen zijn voor de omgang met de huidige multiculturele samenleving en voor compassie.
De Draad des Doods bij de Sint-Benedictusabdij van Achel
In alle stilte loop ik de laatste dag verder door de Oisterwijkse bossen, met monumentale bomen, vennen en hier en daar een zandverstuiving. Via een omweg doe ik de immense Abdij O.L Vrouw van Koningshoeven aan, waar de trappisten zelf in hun levensonderhoud voorzien: sinds 1884 brouwen ze La Trappe bier. Dat de monniken met eigen handen het immense gebouw zelf hebben gebouwd, is indrukwekkend. Maar gezien de commerciële uitbating met een proeflokaal en een groep die luidruchtig op Vespa’s aan komt sjezen, zoek ik snel weer de stilte van het pelgrimspad.
Tradities
In Berkel Enschot stop ik bij het kapelletje van de Oude Toren uit 1186. Een man stommelt binnen met een emmer vol waxinelichtjes. Hij is van het Gilde Sint Joris en Sint Sebastiaan. De gildebroeders zetten zich al eeuwenlang trouw in voor de gemeenschap én voor het handhaven van oude tradities, zoals het schieten met voetboog en kruisboog. Als een inwoner met ‘Gilde eer’ wordt begraven, zwaaien de vendeliers onder trompetgeschal de vlag in sierlijke patronen over de kist. In het kapelletje is het doorgaans druk, zegt hij. ‘De 50 lichtjes die ik nu neerzet, zijn morgen weer op. Mensen zijn aan het kapelletje verknocht. Ze gaan naar het hierachter gelegen kerkhof om pa of moe op te zoeken en steken vervolgens hier een kaarsje op. Of vragen om genezing en troost. Of buurten hier even. Er staan altijd verse bloemen: de plaatselijke bloemenwinkel brengt hier zijn overgebleven bloemen.’
Na het merendeels wonderschone landschap, is de stadsrand van Tilburg-Noord saai. Toch nog onverwacht sta ik bij het eindpunt: het Peerke Donderspark. In het wevershuisje (een replica) werd in 1809 Peerke geboren. Er heerst ultieme rust in het parkje, ingericht met een kruisweg. In het paviljoen, waar zijn leven en het werk is uitgebeeld, wordt een rouwdienst gehouden. Tilburgers hebben zelf de beelden en het paviljoen gefinancierd.
Peerke Donderspark
Bladerend in het gastenboek van de kapel, gebouwd in Surinaamse stijl, lees ik de dankbetuigingen waarin Peerke de steun en toeverlaat was van vele grootouders, ouders en nu hun kinderen. ‘Mijn generatie,’ zegt Frans van Baars (82) die het PeerkePad heeft gelopen, ‘heeft heel veel over Peerke gehoord. Al als kleine jongen hoorde je van de Fraters van Tilburg verhalen over Peerke. Voor ons is hij een icoon: een eenvoudige man die zich helemaal heeft ingezet voor de meest verworpenen van de wereld. Peerke was in staat hen te helpen en zich aan hen te geven.’ Hij is dol op wandelen, op natuur, en op geschiedenis. Ingrediënten die hij niet alleen op de Santiago de Compostela is tegengekomen, maar in het klein ook op het PeerkePad. ‘Welke tocht je ook loopt, de route verbindt mensen. Tijdens de tocht merk je hoe snel mensen elkaar nabij zijn. Een pelgrimsreis houdt niet op op de dag van aankomst, maar gaat door in je hoofd. Ook op mijn leeftijd loont het om aan jezelf te blijven werken. Op een eindeloze weg heb ik wel eens heimwee: waarom blijf ik niet thuis bij mijn lieve vrouw? Wat doe ik hier? Wat zoek ik? Tot het moment komt van aanvaarding en je met een andere blik naar je omgeving kijkt. Een nietig bloempje, een kleur, een nuance. Zo’n groot geluksmoment gebeurt ineens onderweg. Op zo’n moment voel ik dankbaarheid en me met alles verbonden.’
Ontbering zoals naar Santiago de Compostela zal je op het PeerkePad niet krijgen, maar wel onverwachte ontmoetingen en echt contact. Zeker als je alleen loopt, heb je meer ontmoetingen en kom je tegelijkertijd aan mijmeren toe. In die weldadige stilte heb ik gedacht: wat is Nederland toch mooi.
Tekst en fotografie: Karin Anema
- Een ode aan de bergen: wintersport op een andere manier - 24 februari 2024
- Van bron naar riviermonding in de Adriatische zee - 14 juli 2023
- Frans-Italiaans escapisme op de ski in La Rosière - 25 april 2023
