De hoge stad van Augsburg
De stad Augsburg dankt zijn naam aan de Romeinse legerplaats Augusta Vindelicorum, genoemd naar de Romeinse keizer Augustus, onder wiens bewind de plaats gesticht werd, strategisch gelegen aan de rivieren Lech, Wertag en Singold. Het oudste deel van de stad ligt op een uitloper van een hoogterras.
Het is hier dat je de historische rijkdom van de stad goed kunt zien. Door het centrum van Augsburg loopt een indrukwekkende brede boulevard geflankeerd door tal van hoge huizen in pasteltinten en met een paar indrukwekkende fonteinen in het midden. Deze brede boulevard, genoemd naar keizer Maximiliaan, is nog steeds geplaveid met kinderhoofdjes waardoor ook het ratelen van de banden van elektrische auto’s je terugvoert naar de tijd van de paardenkoetsen.
De brede Maximillianstrasse met de Herculesfontein
Van de drie meest beroemde fonteinen van Augsburg is het beeldhouwwerk van de Herculesfontein wel het indrukwekkendst. Hercules die de hydra doodslaat, omringd door beelden van nimfen, zeegoden en cherubijnen. De Mercurius fontein en de Augustus fontein zijn iets bescheidener en minder barok qua beeldhouwwerk, maar kwalitatief zeker zo fraai. De beelden in de fonteinen zijn kopieën, de originelen vind je in het Maximilliaan museum, dat zeer de moeite waard is.
Hercules en Mercurius
Het 17e eeuwse stadhuis is een ander kroonjuweel van Augsburg. Het gebouw is in de Tweede Wereldoorlog voor een groot deel verwoest maar inmiddels fraai gerestaureerd. Oorspronkelijk gebouwd om de keizerlijke Reichstag te huisvesten straalt het renaissancistische gebouw met Italiaanse charme ook nu nog macht en rijkdom uit. Een dennenappel, vruchtbaarheidssymbool uit de oudheid, bekroont de gevel. Hoogtepunt is de Goldener Saal, één van de pronkstukken van de Duitse renaissance die op basis van foto’s en tekeningen geheel in oude staat is teruggebracht.
Het stadhuis van Augsburg
De gouden zaal
Ook de Dom is een opmerkelijk gebouw. Het is een Romaanse kerk met twee torens waaraan later een Gotisch deel is toegevoegd. Hierdoor staan de torens nu op een opvallende plek. In de kathedraal vind je wat waarschijnlijk de oudste glas in lood ramen ter wereld zijn.
De dom van Augsburg
Profeten Hosea en Daniel
De lage stad van Augsburg en het watermanagement
Hoe die fonteinen in dat hooggelegen deel van de stad konden functioneren wordt duidelijk als we afdalen naar de benedenstad van Augsburg. Hier vind je de delen van het waterbeheersysteem van Augsburg, dat Unesco Werelderfgoed is.
Het systeem omvat bronnen van zowel drinkwater (bronwater) als ‘proceswater’ (rivierwater). Er is een netwerk van kanalen en waterlopen, waarbij de twee soorten water strikt gescheiden zijn. Als we uit de bovenstad afdalen richting de benedenstad krijgt het stratenpatroon een meer willekeurig karakter, zoals je vaker ziet bij steden die op heuvels gebouwd zijn. Bochten, smalle straten, open stukken langs de veelvuldige kanaaltjes en ook hier keitjes.
De benedenstad met zijn kanalen
Beneden vinden we bij de rode stadspoort de oudste watertoren van Duitsland, daterend uit 1416. Alle machinerie is helaas verwijderd maar met modellen en tekeningen wordt uit de doeken gedaan hoe het werd opgepompt door zuigerpompen die werden aangedreven door waterraden. Vanuit een verhoogde tank werden zo de tappunten in de bovenstad gevoed. Burgers konden voor de helft van het bedrag van de jaarlijkse huur een pomp krijgen. Het is zonder meer fascinerend hoe zo’n systeem al in de late middeleeuwen functioneerde.
De oudste watertoren van Duitsland
Maar ook buiten de stad vind je delen van het watermanagement-systeem. De Langweid waterkrachtcentrale die in 1907 in bedrijf is gesteld is een fraai stukje industrieel erfgoed dat ook deel uitmaakt van de Unesco -lijst. In het gebouw is een museum en er zijn originele onderdelen van de centrale te zien.
De rijkste man ter wereld
Ooit was Augsburg de woonplaats van de rijkste man ter wereld. Jacob Fugger, komend uit een familie van textielhandelaren en bankiers, slaagde erin grote belangen te verwerven in zilvermijnen en zelfs een bijna-monopolie in koper. Als bankier financierde hij de Habsburgse dynastie, die het Heilige Roomse Rijk regeerde. Zijn vermogen is wel geschat op het equivalent van 400 miljard dollar in hedendaags geld, waarmee hij Bill Gates en Elon Musk ruim het nakijken zou geven.
In 1516 stichtte hij de Fuggerei, dat wel het oudste sociale woningbouwproject ter wereld wordt genoemd. Al ken ik hofjes die ouder zijn, maar goed de schaal is toch anders.
De Fuggerei bestaat -om reden van hygiëne- uit een grid van vrij brede straten met daaraan huizen van bescheiden afmetingen met boven- en benedenwoningen. Er is ook één van de destijds 600 aanwezige aftappunten voor drinkwater. De huizen worden nog steeds bewoond, er wonen zo’n 150 mensen in 140 appartementen. Die betalen voor een appartement 1 oude Rheingulden. Omgerekend is dat 0,88 euro. Per jaar! Bewoners moeten arm zijn, inwoner van Augsburg, katholiek en ze moeten drie maal per dag bidden voor het zieleheil van Jacob Fugger en zijn familie.
De sociale woningbouw in de Fuggerei
Ook in Augsburg
Voor een tour door een klassieke bierbrouwerij bezoek je de Riegele brouwerij die terugaat tot 1386. Je kunt het brouwproces volgen vanaf de zolder tot de kelders, en daarna bier proeven vergezeld door regionale gerechten. Of andersom.
Het Leopold Mozarthuis, waar Mozarts vader is geboren, herbergt een interessante tentoonstelling over het leven van de vioolleraar die de manager van zijn zoon werd.
Een bijzonder hotel is het ‘Einsmehr’ hotel. Zoals in de naam besloten biedt het werk aan mensen met een chromosoom meer. En dat werkt erg goed uit. Zelden in zo’n vriendelijk hotel verbleven. Het ligt in een buitenwijk, maar is per tram goed bereikbaar.
Walhalla
Vlak voor Regensburg vind je een monument dat in dit deel van de wereld wel heel erg uit toon valt: het Walhalla. Het is een gebouw in de vorm van een klassieke tempel, met zuilen, friezen en timpanen gebouwd in opdracht van de Beierse koning Ludwig I (1786-1868). De imposante buitenkant herbergt een grote zaal met beelden en bustes van belangrijke personen, die destijds als Duits werden beschouwd. Interessant is dat dit in die tijd ook mensen als Willem van Oranje, Erasmus en Michiel de Ruyter en Frankische koningen omvatte. Er worden nog steeds bustes bijgeplaatst. De laatste was Max Plank.
Walhalla
Imposante zaal
Regensburg
Ook Regensburg is een stad die grote rijkdom heeft gekend in de tijd van het Heilige Roomse Rijk. Gesticht door de Romeinen als Castra Regina en gelegen aan drie armen van de Donau, en sinds de achtste eeuw een bisdom, heeft de stad zijn plaats in de geschiedenis verworven.
Vanaf ons op een eiland in de Moezel liggende hotel lopen we over de bijna 900 jaar oude Steinere Brücke, de oudste nog bestaande brug in Duitsland. Lang was dit de enige brug die beide armen van de Moezel overstak en dat betekende handel en tolgelden, wat ervoor zorgde dat de stad rijk werd. ‘Steinreich’, aldus gids Rosemary, was de term die voortkwam uit het bouwen in steen in plaats van in hout zoals in de middeleeuwen gebruikelijk was. En uit die Duitse term komt ook ons woord steenrijk.
Steinere Brücke
De stadspoort
Het middeleeuwse centrum van Regensburg
De brug komt uit op de middeleeuwse poorttoren. Tegen de toren aangebouwd is de Salzstadel, een groot pakhuis uit 1620 waarin zout werd opgeslagen. Want zout was destijds de weg naar rijkdom. Het zout werd werd aangevoerd over de Donau. Schepen werden stroomopwaarts door paarden voorgetrokken. Het pad voor de paarden is nu de ‘Donauradweg’. In het pakhuis, met zijn zeer imposante eiken balken, is een ontmoetings- en (Unesco) informatiecentrum.
Naast de Salzstadel vind je de ‘Wurstkuchl’, het oudste bratwurst-café ter wereld. Hier wordt al sinds de middeleeuwen bratwurst op houtskool gegrild en geserveerd op zuurkool uit de eigen fermentatie-kelder. De achtermuur was ooit een deel van de oude stadsmuur. Vlakbij vind je de imposante gotische St. Petersdom, met kleurrijke glas-in-loodramen en een orgel dat aan een oudere Romaanse toren hangt.
De middeleeuwse Wurstkuchl
Een stukje terug loop je via de Goliathstrasse naar het Rathausplatz. Onderweg passeer je het imposante Goliath-haus dat stamt uit de dertiende eeuw. Dit kasteelachtige gebouw is versierd met een fresco van David en Goliath waarvan een eerste versie uit de zestiende eeuw dateert. Verder vind je in dit deel van de stad smalle straten met hoge gekleurde huizen en veel gotische details, zoals in de plafonds van lagere verdiepingen. Het is een plek om te verdwalen en je weg terug te vinden. Een plek om aangenaam doelloos rond te dwalen of de boutiques en galleries te bekijken die alomtegenwoordig lijken.
Goliathhuis en smalle straten
Gotische bogen
Kastelen aan pleinen
Het Oude Stadhuis is zonder meer één van fraaiste bezienswaardigheden in Regensburg. Dit bijzondere gebouw bestaat uit drie delen, is opgetrokken in gotische stijl en ligt aan de Rathausplatz. Er zijn drie gebouwen te onderscheiden. Het oudste stadhuisgebouw, uit het midden van de dertiende eeuw, is van het type particierskasteel dat destijds in zwang was. Het reichssaalgebouw, met de karakteristieke erker waarin de Keizer verscheen als hij in de stad was, werd gebouwd als vergadergebouw en feestzaal. Later, vanaf 1594, werd het de zetel van de Reichstag. Beide gebouwen zijn verbonden met een later gebouwd portaal.
De deur van het portaal en de erker van de keizer
Aan het Rathausplatz vind je ook de Café Prinzess, het oudste koffiehuis van Duitsland, dat garant staat voor koffie, gebak en heerlijke bonbons. Het trappenhuis naar de eerste verdieping is voorzien van een intrigerend trompe-l’oeil.
Café Prinzess
Iets verderop vind je het Haidplatz, waar de wedijver om het mooiste en grootste pand te bouwen een nieuwe dimensie krijgt. We bezoeken het Thon Ditmer paleis, gebouwd tussen 1781 en 1808. Het bestaat uit vier vleugels rond een enorme binnenplaats.
Het Thon Dittmer paleis
Even zo spectaculair zijn het stadskasteel ‘Goldenez Kreuz’, met zijn vierkante stenen toren, en de dieprode ‘neue Waag’. En zo staan er nog wat van grote rijkdom getuigende paleisjes aan het plein.
Goldenez Kreus en Neue Waag
Slot Sankt Emmeram
Maar het grootste slot van Regensburg ligt niet aan een plein. Dat is met afstand het Slot Sankt Emmeram met meer dan 500 kamers, eigendom van de familie Thurn und Taxis. Deze familie werd rijk doordat ze een erfelijk monopolie op de postbestelling hadden verworven in het Heilige Roomse rijk. Dat hadden ze mede te danken aan vernieuwing om de post in een soort estafettedienst te bezorgen, waarbij ze van pleisterplaats naar pleisterplaats ging met steeds verse paarden en koeriers. In 1810 verkregen ze het klooster Sankt Emmeram, wat vervolgens tot residentie werd verbouwd. Hierbij werden hele zalen getransporteerd uit hun paleis in Frankfurt: plafonds, wanden, decoraties. Een rondleiding, met veel info over de geschiedenis van het kasteel en de familie is de moeite waard. In de decembermaand is het slot het decor voor een grote kerstmarkt.
Kerstmarkt in Slot Emmeram
Ook in Regensburg
Bezoek de indrukwekkende Gotische kathedraal. Met zijn 105 meter hoge torens één van de belangrijkste Gotische kerken in Zuid-Duitsland.
Bekijk de (zeldzame) straatkunst. Omdat je in een Unesco Werelderfgoedcentrum natuurlijk niet overal op mag schilderen vind je het vooral in portieken, in hotels en op binnenplaatsen. Andre Maier is de bekendste kunstenaar op dit gebied in Regensburg.
Bekijk Stadtalmhof, het stadsdeel aan de andere kant van de brug, dat lang bij Beieren en niet bij de onafhankelijke stad Regensburg hoorde. Ook dit behoort tot het Unesco Werelderfgoed.
Je kunt er het huis vinden waar Oskar Schindler een tijd gewoond heeft. Er is niet veel te zien, behalve een plaquette.
Het Sorat Inselhotel biedt kamers met een prachtig uitzicht op de oude stad en de stenen brug.
Meer info
Regensburg en Augsburg zijn beiden per ICE te bereiken vanuit Nederland. Tussen de beide steden zijn er verschillende mogelijkheden.
Augsburg toerisme: Regio Augsburg Tourism
Regensburg toerisme: Regensburg Tourismus
- Beieren anders: Augsburg en Regensburg - 11 januari 2024
- Pyrénées-Orientales: Mountainbiken in de Albères - 5 oktober 2023
- De Carian Way: erfgoed in Turkije - 23 augustus 2023
