Het oude Tallinn
In de wijk Vanalinn, letterlijk ‘oude stad’, zijn de middeleeuwen goed bewaard gebleven. Een stadhuis en verschillende kerken met karakteristieke spitse torens, een groot plein en gebogen straten met mooi gerestaureerde panden in fraaie pasteltinten. De oude -nog steeds deels ommuurde- stad van Tallinn bestaat uit twee gedeeltes. In het bovenste deel woonde de adel. De Denen verkochten stad en land in 1346 aan de Duitse Orde. Die heersten vanuit Tallinn over Estland. Toen Estland onder de Zweedse koning kwam te vallen zworen ze hem trouw, iets dat later met Peter de Grote werd herhaald. Dit deel, waar zich ook de imposante Russisch orthodoxe Alexander Nevski-kathedraal bevindt, oogt deftig maar leeg. Beneden, uitkomend bij de haven waren het de kooplui en de handelaren die zich vestigden. Ook nu is handel en horeca in de benedenstad geconcentreerd.
De bovenstad oogt deftig maar leeg
In de benedenstad aan het centrale plein ligt het Gotische stadhuis met zijn karakteristieke toren. Tal van restaurants en terrassen dragen bij aan de levendigheid. Ook vind je er de Raadsapotheek, Tallinna Raeapteek, één van de oudste apotheken van Europa, die nog steeds in functie is met grotendeels authentieke inrichting.
Het stadhuisplein (Raekoja plats) in Tallin
Middeleeuws aandoende steegjes
Weerspiegeling
Een paar straten verder is Sint Catherine’s passage, waar vrouwen kunstzinnige ambachtsproducten maken en verkopen. En bij het verlaten van de binnenstad door de eeuwenoude Viru-poort passeer je een traditionele bloemenmarkt die 24 uur per dag geopend is. Het is een binnenstad om eindeloos in te verdwalen en steeds je weg terug te vinden.
De 24 uurs bloemenmarkt
Een stad om in te dwalen
Telliskivi Creative City: het hippe Tallinn
De locomotieven, transformatoren in wat eens een kolossale Sovjet fabriek was, zijn verdwenen, maar de industriële vibe is gebleven. Wat op de nominatie stond om gesloopt te worden is in een tiental jaren omgezet in een plek met een creatieve atmosfeer, een aangenaam ‘rafelrandje’ met grote stenen loodsen, afgewisseld met houten bouwsels, pop-up constructies, eetstalletjes en clubs. Met festivals, vlooienmarkten, kunst, theater en muziek. Zo’n plaats met een ‘hier gebeurt het allemaal gevoel’ natuurlijk gelardeerd met flink veel street-art.
Telliskivi !
In oude fabriekshallen zijn verschillende restaurants gevestigd, er is een destilleerderij die tal van bijzondere soorten gin, verkoopt, er staan tafeltennistafels. Het publiek is jong met een hipstervibe. Één oude fabriekshal bevat een hotel van gestapelde containers, dat overigens niet echt een budget hotel is. Telliskivi catert van eenvoudig tot luxe.
Café in treinwagons
Street art
Street art
Fotografiska is een fotomuseum met een ambitieus restaurant op de bovenste verdieping. De filosofie hier is alles te gebruiken en te hergebruiken. Wat niet direct in het voedsel kan wordt gefermenteerd en wat overblijft wordt tot compost verwerkt, dat terug gaat naar de leveranciers. Het restaurant heeft hiervoor een groene Michelinster gekregen. Chef Peeter Pihel legt het uit en laat ons de kast zien waarin allerlei grondstoffen en halfproducten rijpen, een soort klein smaaklaboratorium.
Het jonge personeel maakt vlot een aantal fraaie voorgerechtjes op om te delen. Op de kaart staan creaties als gefermenteerde koolrabi met lamstartaar. zeewier salade met witvis en japanse fermentatieproducten, en gegrilde kool met kaviaar van forel. De zeeduivel als hoofdgerecht en een dessert met pittige hazelnoot crème met chocolade en een garnering van geglaceerde limoncello. Stuk voor stuk kunstwerkjes. en Het delen van een aantal voorgerechten wordt aanbevolen. Dat doen we ook. De gerechtjes smaken even goed als ze er uit zien.
Vette fietsen
Tallinn ligt aan zee. Naast vele kilometers onbedorven kustlijn om precies te zijn. En wat is er mooier dan die per fiets te bezoeken. Op fietsen met dikke banden natuurlijk. En elektrische ondersteuning. De route, bij Laulasama op zo’n half uur rijden van Tallinn, start door een bos, waar je met de fatbikes vrij gemakkelijk over zo’n pad van aarde en opkomende boomwortels rijdt. Hellingen zijn al evenmin een probleem. Zolang je niet in zacht zand stil komt te staan, maar ook dat is een kwestie van wennen. Thuis wil ik er nog niet aan, zo’n elektrische fiets, maar voor deze ondergrond is het onontbeerlijk als je voor een plezierig fietstochtje gaat in plaats van voor een zware fysieke inspanning bij 25 graden in de zon.
Op dikke banden langs de kust
We bereiken het strand dat hier bijna naadloos overgaat naar het binnenland, wat wel een bijzondere gewaarwording is. Bomen bijna op het strand, het land verbonden met de zee in plaats van verborgen achter een duinenrij, zoals wij gewend zijn. De zee als binnenmeer. Een blik op de kaart leert dat de Baltische zee, of Oostzee dat ook bijna is. Afgesloten door de Baltische staten, Rusland en Finland kent het slechts tussen Zweden en Denemarken een verbinding met de Noordzee. Er is dan ook bijna geen getij en het water heeft ook een laag zoutgehalte. De vloeiende overgangen en de dunblauwe luchten geven de Baltische kust een geheel eigen schoonheid, die wordt geaccentueerd door de rust. Want druk is het er zeker niet.
Baltische kustlijn
Noblessner, het trendy Tallinn
Waar ooit onderzeeboten werden gebouwd is nu de wijk Noblessner (genoemd naar de scheepswerf) ontstaan met een combinatie van fraai ontworpen nieuwbouw appartementen en horeca en entertainment in de oude gebouwen. De Proto Invention Factory is een grote hal voornamelijk gericht op kinderen. Het is de speelhal van de toekomst. Je kunt er ballonvaren, in een duikboot varen, autoracen, fietsen, bergbeklimmen etc. En dat allemaal met behulp van VR. De gondel van de ballon beweegt, de boot dobbert, maar de ervaring is wat je door de VR bril ziet.
In de VR luchtballon
Hier is goed te zien hoe Estland in de digitale ruimte voorop loopt. Kinderen spelen met VR en krijgen op hun zevende al les in programmeren. Internettoegang wordt beschouwd als een grondrecht en op veel plaatsen heb je in de openbare ruimte zelfs gratis Wifi. Ook heeft iedere Est een digitale identiteit die zo gedegen is uitgerold dat de burgers hun stem ook bij verkiezingen digitaal kunnen uitbrengen.
Tegenover deze hal vind je een plek waar eeuwenoud ambacht wordt beoefend. Maar wel een ambacht dat al evenzeer bij de hipstercultuur hoort als de digitale wereld: craft bier. Hier is de Põhjala brouwerij gevestigd, waar we een kleine proeverij doen. Naast min of meer ‘gewoon’ pils worden er ook brouwsels vervaardigd met smaakelementen als vanille, honing, appel, kaneel, en cacao, gerijpt in vaten waar ooit whisky, wijn, cognac, port of een andere drank in heeft gezeten.
Nieuwbouw en erfgoed
We lopen verder naar de boulevard en vinden een rijtje restaurants gevestigd in een oud industrieel gebouw. We doen hier een ‘walking lunch’ door bij verschillende restaurants een klein gerecht te proberen. Plekken met een verschillende keuken, maar met een vergelijkbare filosofie. Duurzaamheid is de verbinding. En de mix van ruig en ongepolijst met verfijning, van het oude en het nieuwe, traditie en moderniteit. Duurzaam voor wat betreft het voedsel, maar in feite is het hergebruiken van oude industriële gebouwen ook duurzaam. En dat is de wortel aan de stam van de duurzaamheid.
Erfgoed, de digitale wereld en kookkunst
De Estse Sauna
Ook de saunacultuur deelt Estland met zijn Scandinavische buren. Gids Eva-Maria vertelt dat bijna ieder huis een eigen sauna heeft en dat ook de nieuw gebouwde appartementen in Noblessner standaard van een sauna voorzien zijn. De saunatraditie in Estland gaat terug tot de 13e eeuw. Sauna’s werden in het verleden zelfs gebruikt als verloskamers, omdat ze de schoonste kamer in huis waren. Ze zijn ook gebruikt als rokerijen, en zo ontwikkelde zich in het zuiden van Estland een rooksaunatraditie.
Iglu park saunacabines
Maar de sauna is voor de Esten ook een sociaal gebeuren. Als de stenen opwarmen, gaan de Esten open is het gezegde. We bezoeken de Iglu Park sauna’s. Houten vatachtige gebouwtjes, die je als vriendengroep kunt huren voor een samenkomst van zweten, afkoelen in zee, terug de sauna in, bier en gesprekken.
Rust en ruimte
Estland is iets groter dan Nederland maar heeft slechts 1,3 miljoen inwoners, waarvan ook nog eens een derde in Tallinn wonen. Er is dus flink veel ruimte. Dat zien we als we over de autoweg naar het zuiden rijden, langs vlakke landerijen met weing bebouwing. En nog wat meer als we voor een typisch Baltische ervaring gaan, een hike door een moeras, ook wel bogwalking genoemd. Deze wandelingen gaan door drassige gebieden, waar houten paden zich door de natuur slingeren. Het fotogenieke pad voert door het Kakeredaja moeras, dat 1000 hectares beslaat, met diverse grote meren. Hoewel het weekend is komen we zo goed als niemand tegen. Er staan wat tenten op een veldje aan het begin en we ontmoeten wat jongeren bij een meer met een steiger om er in te duiken, maar de eindeloze reeks wandelaars die je zou verwachten ontbreekt.
Bogwalking
Meer in het Kakeredaja moeras
Tartu, de culturele hoofdstad van Estland
De tweede stad van Estland is een stuk minder bekend dan Tallinn. Tartu is de oudste stad van de Baltische staten en wordt gezien als de culturele hoofdstad van het land. Het is ook een universiteitsstad, er zijn vijf hogere opleidingen en 20 procent van de inwoners van Tartu is student. De fontein met het beeld van twee kussende studenten voor het stadhuis is wel het meest iconische symbool van de stad. Aan de andere kant van de rivier de Emajõgi ligt het Toomemagii park, een mooi centraal stadspark met beelden van Estse wetenschappers en prominenten.
Ook Tartu was een Hanzestad, gelegen aan een rivier en in de nabijheid van het Peipusmeer en de rivier de Narva, die Estland van Rusland scheiden. Veel handel ging dan ook per platbodem, boten vergelijkbaar met een koggeschip. Op de scheepswerf Lodjakoda worden deze traditionele houten boten nagebouwd. En ook het Estse nationaal museum, een indrukwekkend gebouw van staal en glas is te vinden in Tartu. Het museum focust zich op het dagelijks leven en de cultuur van de Esten door de eeuwen heen.
Een traditionele platbodem
Tartu, de street-art hoofdstad van Estland
Zoals Tallinn Telliskivi heeft, heeft Tartu Aparaaditehas (the Widget Factory). In dit fabriekscomplex werd tijdens de Sovjet tijd koelapparatuur en geheime onderdelen van onderzeeboten vervaardigd en met radioactieve isotopen gewerkt. Om dat te verhullen werden als dekmantel niet werkende paraplu’s en ritsen geproduceerd. Nu is het een creatieve verzamelplek met werkplaatsen, restaurants, galeries, boetiekjes, boekhandels en ruimtes waar allerlei workshops en performances worden gehouden.
Hier worden we opgewacht door gids Timo voor een fietstour. Timo doet street-art tours en is ook brouwer van craft bier. En is een bron van wetenswaardigheden en informatie over de artiesten. Hij verhaalt enthousiast over het Stencibility festival, een jaarlijks terugkerend evenement waarbij lokale en internationale artiesten nieuwe werken produceren. Dit,en het feit dat de gemeente street-art, dat in Estland eigenlijk illegaal is, actief promoot maakt Tartu de street-art hoofdstad van Estland. En dus eigenlijk de hoofdstad van zowel oude als nieuwe cultuur. En je ziet inderdaad overal schilderwerken, op schuttingen, huizen, onder bruggen en op elektricteitskasten.
Muur met ‘schilderijen’
Dit werk was een afstudeeropdracht van een 18 jarig meisje
Iazakeone exposeert ook in musea
Street art is overal
Tartu, de Europese culturele hoofdstad 2024
In 2024 is Tartu de culturele hoofdstad van Europa. Thema is ‘Arts of Survival’, waarbij bedoeld wordt de kennis, vaardigheden en waarden die voor een goed leven in de toekomst moeten zorgen. En de programmalijnen gaan over de verbinding tussen Tartu en de aarde, de mensheid, Europa en het universum. Er komt een literair festival dat zich focust op de hoop en vrees voor de toekomst, een lichtfestival op de luchthaven en een cannabisfestival in de gemeente Kaneepi met onder meer een hennep doolhof. Een bijzonder evenement is ook ‘Kissing Tartu’ waarbij het de bedoeling is dat duizenden mensen voor het beeld van de kussende studenten gelijktijdig gaan kussen. Een prominente expositie is de solo expositie van Ryoji Ikeda, een Japanse visual artist die beeld en geluid combineert in indrukwekkende installaties.
Culturele hoofdstad van Europa
Meer informatie
- Visit Estonia website
- Het programma van Tartu2024
- Ryodji Ikeda Presents: data-verse
- Zie ook onze roadtrip door de Baltische staten
- Beieren anders: Augsburg en Regensburg - 11 januari 2024
- Pyrénées-Orientales: Mountainbiken in de Albères - 5 oktober 2023
- De Carian Way: erfgoed in Turkije - 23 augustus 2023
