Het Portugese Paradijs
De bestemming Madeira, een klein Portugees paradijs in het midden van de Atlantische Oceaan, staat bekend om zijn veelzijdige natuur. Zo vind je er zwarte lavastranden en weelderige groene oases, indrukwekkende ondergrondse grotten en bergtoppen die oppieken tot 1.800 meter, vulkanische rotspoelen en kusten vol ruige kliffen. Daarnaast huisvest het eiland het grootste laurierbos ter wereld en groeien er bontgekleurde exotische bloemen in het wild, waardoor Madeira ook wel het bloemeneiland genoemd wordt. Een naam die duidelijk niet zomaar uit de lucht gegrepen is: het hele jaar sieren prachtige tropische en subtropische bloemen onder invloed van het gunstige klimaat dit exotische stukje Portugal.
Ponta do Sol
Madeira heeft overigens vele bijnamen, maar de meeste refereren aan de bloemen-, planten-, en bomenpracht van het eiland: ‘bloemeneiland’, ‘eiland van de eeuwige lente’ en de ‘drijvende tuinen van de Atlantische Oceaan’. Een andere toepasselijke bijnaam is ‘het Hawaii van Europa’. Benieuwd hoe je zelf het beste van het eiland kunt ervaren? Reishonger neemt je mee naar vier spectaculaire landschappen op Madeira die natuurliefhebbers in vervoering brengen. Want het is natuurlijk geen geheim dat bij een bezoek aan Madeira de natuur het belangrijkste element is. Met deze activiteiten weet je zeker dat je het maximale uit je vakantie haalt!
#1 De ruige bergen
Dat het eiland van vulkanische oorsprong is, blijkt uit de steile basaltrotsen, hoge toppen en diepe kloven. Madeira is amper 22 kilometer breed en de hoogste pieken liggen bijna 2 kilometer boven de zeespiegel, wat garant staat voor klimmen en dalen! Met name het westelijke puntje is onherbergzaam en onbewoond.
Het centrale hart van Madeira is vooral ruig. Hier vind je bergtoppen die de 1.800 meter overstijgen, als de Pico Ruivo en de Pico das Torres. Andere hoge bergpieken zijn de Ruivo do Paúl en de Bica de Cana. Sterker nog, een derde van het eiland is meer dan 1.000 meter hoog. Kronkelige wegen leiden omhoog naar enkele hoge pieken en het plateau van Madeira, over steile paden die een vierwiel aangedreven voertuig vereisen. Wie niet zo van wandelen houdt, bezoekt de bekende Pico do Arieiro met de auto. Vanaf de top is het uitzicht geweldig (tip: ga naar Miradouro Juncal voor zonsopkomst) en kun je andere delen van het eiland zien, zoals Curral das Freiras in de Nonnenvallei, Ponta de São Lourenço en als het weer het toelaat, het eiland Porto Santo.
Deze bergen worden bedekt door wandelpaden die soms langs indrukwekkende kliffen en rotspartijen voeren en majestueuze uitzichten bieden over diepe valleien. Ook liggen er kleine dorpjes in de bergen verscholen die mooie ontmoetingen met de lokale bevolking beloven. Er worden wandelingen georganiseerd voor iedereen die nieuw is in de bergen, maar ook voor actieve reizigers die op zoek zijn naar een meer sportieve en expeditie-achtige uitdaging. Voor bezoekers die de toeristische route volgen, bieden excursies als een jeeptour of canyoning een verscheidenheid aan avonturen: van mooie ritten over oude gravelpaden om het ruige hart van Madeira te ervaren tot het canyoning waarbij je al lopend, zwemmend, klimmend, glijdend, springend en abseilend een tocht door een kloof vol water maakt.
Boca do Risco
Canyoning in Ribeiro Frio
Doen: Jeeptour West-Madeira
Gids João van Madeira Mountain Expedition pikt ons op in Funchal, de hoofdstad van het Portugese eiland, met zijn Landrover Defender. Vandaag gaat hij me Madeira laten zien vanuit een ander perspectief. We rijden eerst langs de kust naar Ponta do Sol, een weg waar je vroeger 3 uur over deed, maar nu duurt de reis door de aanleg van de tunnels en bruggen slechts 35 minuten. Daar draaien we landinwaarts, over de oude wegen van Madeira, langs bloemrijke wegen en huizen met een eigen tuintje. Terwijl we rijden vertelt de onderhoudende João honderduit over het leven op Madeira. Over ambulante markten, mobiele dokters en het goede sociale systeem. Hij vertelt over de toetreding van Portugal tot de EU in de jaren ’80, dat Madeira een autonome regio is met een eigen parlement. We spreken over het belang van toerisme, dat er zo’n 260.000 mensen wonen en er wel 2,7 miljoen toeristen komen, plus de cruiseschepen van september tot mei!
Hij legt me alles uit over de bergen die een natuurlijke barrière vormen en de diepe valleien met hun eigen microklimaat. Dat Madeira net het topje van de ijsberg is, dat slechts voor een deel boven het water uitsteekt, terwijl de zeebodem rondom het eiland wel 2.400 meter diep is! Over het klimaat, de vruchtbare grond en dat Madeira alles heeft om zelfvoorzienend te zijn – maar dat sinds WW2 niet meer is. Er wordt wel wat geëxporteerd, zoals bier, Madeira wijn, wat bananen, zwaardvis en tonijn, maar eigenlijk zijn de prijzen te hoog om te kunnen concurreren. Door het bergachtige karakter kan er niet grootschalig worden verbouwd en wordt elke mogelijkheid gebruikt om onder meer bananen, duiven, passievruchten, mango’s en suikerriet te verbouwen. Zelfs op extreem hoge en steile berghellingen worden stenen muurtjes (zonder cement) geplaatst, waardoor kleine, vlakke, terrasvormige percelen ontstaan. Deze worden lokaal poio’s genoemd. Niet alleen het land moet met de hand bewerkt worden, maar ook moet het geteelde vanaf de terrassen op je rug naar de oude trucks gedragen worden.
We rijden verder in noordelijke richting, dwars over Madeira’s hoogvlakte. Hier laat Madeira zijn ruige gezicht zien. Het Paúl da Serra plateau, op zo’n 1.500 meter boven de zeespiegel, vormt de scheidingslijn tussen het noorden en zuiden. Hoewel het het vlakste stuk van Madeira is, is er in het gebied nauwelijks sprake van bewoning. Aan de noordzijde van het plateau ligt het eeuwig groene laurisilva, het grootste laurierbos ter wereld. Door de verdamping boven dit woud is er hier heel vaak een dichte mist. Ook strakke winden kenmerken het klimaat van dit hoogteplateau. Enkel herders kunnen hier behoorlijk uit de voeten. En onze jeep.
Over het plateau loopt een doorgaande weg, de ER110, door de mensen van het eiland ook wel Route 66 genoemd. Een lange rechte weg, met aan weerszijden gele brem voor zover het oog reikt. Het plateau is het beginpunt van vele trails en levada-wandelingen die je naar verschillende locaties op het eiland leiden, zoals Rabaçal, Risco, 25 Fontes, Pico Ruivo, Ribeira do Alecrim, Lombo do Mouro en Bica da Cana, die allemaal door het laurierbos voeren.
Eerste stop: Ponta do Sol in het zuiden
De ER110 over ‘het Dak van Madeira’
Ribeira de Janela, de ruige noordkust
#2 Groene valleien die leiden naar zwarte lavastranden en natuurlijke rotspoelen
Vanaf het plateau is het maar een klein stukje dalen naar Fanal, het oerbos à la Harry Potter en verder naar de noordkust, naar de natuurlijke rotspoelen, het zwarte zandstrand van Seixal, omgeven door rotsen en groene gebergtes en de lavagrotten van São Vicente. De route langs de noordkust geeft fantastische uitzichten op de ruige kustlijn en oceaan. Het is ongelofelijk hoe steil de bergen hier direct uit zee op lijken te rijzen en toch bewerkt zijn tot terrasvormige wijngaarden!
Het sprookjesachtige oerbos, ook wel Laurisilva genoemd -vernoemd naar de overheersende soort, laurier- is één van de laatste laurierbossen ter wereld en staat daarom op de werelderfgoedlijst van Unesco. Miljoenen jaren geleden was een groot deel van Zuid-Europa bedekt met dit soort bossen, maar door de ijstijd en de boskap zijn bijna alle laurierbossen verdwenen. De enige plaatsen waar het bleef bestaan, was op de archipels van Madeira, de Azoren en de Canarische Eilanden. Het laurierbos, dat ooit nagenoeg het gehele eiland bedekte en Madeira (dat ‘hout’ betekent) zijn naam gaf, is inmiddels door branden, landbouw en menselijke bewoning teruggebracht tot 20%, wat niettemin overeenkomt met 15.000 hectare.
De laurierbomen groeien het best in diepe, vochtige ravijnen, zoals Ribeiro Frio en Ribeira da Janela. Hier is de luchtvochtigheid hoog en de kustmist frequent. Andere bomen en struiken als mahonie, beuk en vlierbes maken het plaatje compleet. De bodem is bedekt met groene en rode tinten van varens, korstmossen en mossen, waardoor deze bossen als spons fungeren en al het grondwater via honderden irrigatiekanalen (levada’s) naar de verschillende dalen geleid kan worden.
Fanal, het oerbos à la Harry Potter
Praia do Porto do Seixal
Ribeira do Inferno – The old coastal road ER101
Doen: Fanal bezoeken en lunchen in de vallei
Een jaar of 15 geleden is er een weg aangelegd naar Fanal, waardoor het mogelijk is geworden je auto te parkeren op de Fanal Parking. Voor die tijd moest je naar het bos lopen, maar zoals je zult begrijpen is het sindsdien een hele Instagrammable plek geworden. In Fanal wandel je door een eeuwenoud subtropisch laurierbos, een heerlijke jungle-achtige vegetatie. Hier staat het vol met typische inheemse bomen, honderden jaren oud, door de wind gevormd en bedekt met wel 20 verschillende soorten mossen. De dikke mist die vaak in Fanal hangt, zorgt voor een mystieke sfeer en maakt deze plek nog indrukwekkender. Je waant je hier in een Lord of the Rings-setting; het wordt niet voor niets het Harry Potter-bos genoemd.
In dit subtropische bos kun je, het beste samen met een gids, de mooiste wandelingen en mountainbiketochten maken. Verbind een van de routes door het sprookjesachtige oerbos, bijvoorbeeld de Vereda do Fanal (PR13), de Rota do Montado do Fanal of de Rota dos Fios, met de Rota do Caminho das Voltas in de naastgelegen vallei van Chão da Ribeira. Je start de wandeling in het laurierbos, waarin kronkelige en met mos omhulde mysterieuze bomen staan. Tijdens de wandeling krijg je zeker ook te maken met meerdere prachtige uitkijkpunten en open gedeeltes waar je onwijs ver kunt kijken. Wat opvalt op een tocht door dit gebied is de enorme stilte. Het enige wat de rust zo nu en dan verstoort is de bel van een koe of de schreeuw van een roofvogel.
Het bosgebied van Chão da Ribeira is niet alleen geschikt voor vele mooie wandeltochten, maar ook voor meer radicale activiteiten, zoals canyoning. Wij mogen er neerstrijken voor een heerlijke outdoorlunch bij Nature Inn Madeira, een pareltje gelegen in een idyllische omgeving! Het landschap wordt gedomineerd door de karakteristieke uitbundigheid van het laurierbos. Langs de rivierbedding is landbouwgrond ontgonnen, met de typische wijngaardenterrassen en een verzameling koeienstallen, die ooit gebruikt werden als opslagplaatsen en gereedschapsschuren om de landbouw te ondersteunen.
Van de Fanal trails…
naar de mooie vallei van Chão da Ribeira, die achter het kleine dorpje Seixal begint
We genieten van een outdoorlunch op een machtig mooie plek: Nature Inn Madeira!
Nature Inn Madeira
Iets verder naar het noorden, door een aantal akkers, verlaten we per jeep de mooie vallei vol prachtige watervallen om bij het dorpje Seixal de ER101 weer op te draaien. We rijden terug via de snelweg vol tunnels van São Vicente naar Ribeira Brava. Tijd voor een laatste stop in Quinta Grande (wat letterlijk ‘grote boerderij’ betekent) bij Miradouro Cabo Girão. De hoogste klif van Europa ligt aan de zuidkust van Madeira en is een stop waard. Loop over de glazen skywalk, ga basejumpen of paragliden langs de kust of pak de kabelbaan naar de akkers op de fajãs.
De jeep wacht op ons bij de Nature Inn Madeira
Cabo Girão Skywalk – op 589 meter hoogte
#3 De fameuze levadas (irrigatiekanalen)
Er zijn enkele duizenden kilometers aan irrigatiekanalen op Madeira, de zogenaamde levadas. Dat zijn smalle, in de bergen uitgehakte kanaaltjes die het overtollige regenwater vanuit de hoge bergen in het noorden naar het zonnige en droge zuiden leiden. Zo kunnen de inwoners van Madeira hun droge wijngaarden, bananenplantages en akkers bevloeien. Het aantal varieert van publicatie tot publicatie, maar met zo’n 2 à 3.000 kilometer aan levadas krijg je het idee.
De smalle paadjes die zijn aangelegd naast de levadas, oorspronkelijk bedoeld om de waterlopen te onderhouden, zorgden ervoor dat deze paden een tweede doel kregen: ze vormen een fantastisch netwerk van wandelpaden! Hierdoor kun je middels relatief lichte wandelingen, de zogenoemde ‘levada walks’, tot in alle hoeken en uithoeken van het eiland komen. Door ruige berggebieden en bossen wandelen en onderweg genieten van spectaculaire uitzichten, spannende tunneltjes en verborgen watervallen. Vooral rondom de levadas vind je veel bijzondere bloemen en planten die je bij ons alleen maar in de tuincentra tegenkomt. Kortom: een levada hike is een absolute must als je Madeira bezoekt!
De levadas vormen een prachtig wandelnetwerk
Doen: Levada Walks – hiken langs de kustlijn gecombineerd met wandelen langs oude irrigatiekanalen
Madeira staat nu bekend om zijn zogenoemde Levada Walks. Of het nu de Levada dos Cedros, de Levada do Rei, de Levada dos Tornos of de Levada do Alecrim is – de routes vormen een paradijselijk decor voor wandelingen en trektochten. Gids Lianne neemt mij mee op de Vereda do Larano, de Larano trail van Porto da Cruz naar Machico. Een vereda is een soort voetpad, totaal anders dan een levada. De meeste levada’s zijn vlakke paden, terwijl de vereda’s nature trails zijn, met stijgingen en dalingen.
De Vereda do Larano
Want naast geweldige bergwandelingen zijn er op Madeira ook een paar waanzinnige kustpaden te bewandelen. De Vereda do Larano, de Larano hike, is één van de mooiste kustwandelingen van Madeira. Dit wandelpad langs de kliffen biedt je een geweldig uitzicht op de ruige kustlijn en oceaan. Het is ongelofelijk hoe steil de bergen hier direct uit zee op lijken te rijzen. Langs het stralende blauwe water, de ruige kliffen, de groene bergtoppen en dwars door de weelderige bossen met endemische planten van Madeira. De officiële route van de point-to-point trail, waarbij je start in Porto da Cruz en eindigt in Machico, is 13 kilometer lang.
Tip: bij de start in Porto da Cruz moet je zeker de suikerrietfabriek North Mills Distillery bezoeken.
Dit kustpad van Porto da Cruz naar Machico was eeuwenlang de kortste handelsroute tussen de twee plaatsen. Op dit oude voetpad dompel je jezelf onder in de uniek diverse landschappen. Soms gaat de trail langs de rand van de afgrond, heel dicht bij de zee. Dan wandelen we door dichte bossen, waar we enkele kleine watervallen tegenkomen en een diversiteit aan bloemen en vegetatie. Op andere momenten wandelen we dan weer langs de kust en hebben we zicht op de ongelofelijke kliffen en het prachtige blauwe water. Tijdens deze heldere ochtend hebben we een prachtig uitzicht over Porto da Cruz en de rots Penha d’Aguia, een van de meest iconische rotsformaties van Madeira. Tijdens deze wandeling kom je er gelijk achter waarom Madeira ‘het Hawaii van Europa’ wordt genoemd.
Na een picknick bij het uitkijkpunt van Boca do Risco gaan we landinwaarts richting Machico. Hier loop je meteen de bergen in, dwars door de Mimosa-vallei, en even later wandel je langs een levada door het vruchtbare dal van de Ribeira Sêca. Hier geniet je van een compleet ander, maar net zo schitterend, uitzicht over de bergen, over de stad Machico, landbouwgrond en typische Madeira-huizen met oranje daken. Eindpunt van de dag: Snack Bar o Jacare.
Een kleine kabelbaan, gebouwd om velden aan de kust te cultiveren
Kustpad naar Boca de Risco
Levada walk naar Machico
#4 Kleurrijke afwisseling aan de kust
Wetende dat de kustlijn van Madeira nog geen 200 kilometer beslaat, is het des te indrukwekkender dat er zo’n overvloed aan wildleven en adembenemende landschappen is. In het zuiden bij de hoofdstad nodigt de haven vol boten, ferry’s en cruiseschepen je uit voor een boottrip, en snorkelaars zwemmen niet ver uit de kust met dolfijnen, schildpadden en zeepaardjes. Bijzondere snorkelspots zijn het kraakheldere water van het Garajau Marine Reserve en Garajau beach, het diepe water bij Praia do Toco (tip: zwem erheen vanaf Barreirinha) en de kleine eilanden in de buurt van de ongerepte zandstranden van Porto Santo!
Op de rotsachtige kust van de Ilhas Desertas, gelegen ten zuidoosten van Madeira, leeft een kolonie zeldzame monniksrobben. In het noorden van Madeira breken oneindige golven op de basaltrotsen. Overal op het eiland zie je weelderige, groene bossen op schijnbaar verticale hellingen. Watervallen die zich naar beneden storten. Oude paden en wegen gesneden in de steile berghellingen. De kliffen bieden ideale uitkijkpunten om walvissen te spotten of dolfijnen te zien jagen op scholen sardines vlak voor de kust in zee. In het oosten van Madeira vind je Ponta de São Lourenço, een smal schiereiland met een totaal ander landschap dan de rest van Madeira.
De wateren rondom Madeira, Porto Santo en Ilhas Desertas zijn een toevluchtsoord voor zeezoogdieren en de onderwaterwereld rondom de archipel is dan ook zeer divers. Van spectaculaire giganten zoals walvissen tot aan kleine kreeften en zeepaardjes. Dolfijnen van verschillende soorten zwemmen hier rond en er zijn zeeleeuwen, haaien en schildpadden te zien, die je het hele jaar door kunt spotten! In de wintermaanden zijn veel walvissoorten op doortocht naar warmere wateren.
Ponta de São Lourenço: een droog heuvellandschap dat wel wat wegheeft van een maanlandschap
#Doen: Dolphin & Whale watching Tour
‘Save the best for last’, zeggen ze. Madeira is namelijk een van de beste plekken ter wereld om walvissen te spotten. Dus gaan we op zoek naar een van de 28 walvissoorten die tijdens hun migratie langs het eiland zwemmen! Vanuit de haven van Funchal kun je op één van de vele kleine boten stappen om samen met de crew de Atlantische Oceaan op te varen. Een ervaren gids zal je alles kunnen vertellen over de walvisachtigen van de Azoren die je onderweg tegenkomt. Zo zou je onderweg zomaar de gevlekte dolfijn, de tuimelaar en zelfs de orka of bultrug kunnen tegenkomen! Ik vind het allemaal even indrukwekkend klinken en ben super benieuwd wat we gaan zien.
We verzamelen in hartje Funchal op het kantoortje van Rota dos Cetáceos, de organisatie waarmee we de zee op gaan. Onze gids Helena Arraiol is zelf mariene bioloog. In haar rol als sea guide vertelt ze ons eerst wat over alle soorten dolfijnen en walvissen die in de wateren rondom Madeira voorkomen. Ze vervolgt haar verhaal door te vertellen hoe ze te werk gaan met het spotten van een groep walvissen of dolfijnen. Er zitten de hele dag door spotters op verschillende uitkijkposten op het eiland naar het water te turen. Mochten ze iets zien, dan geven ze dit door aan de schippers zodat die koers kunnen zetten naar de juiste plek. De catamaran of RIB-boat blijft maximaal vijf minuten bij de dieren en de boot gaat er niet achteraan als de dolfijnen er al eerder vandoor gaan.
Na deze uitleg is het tijd om naar de haven van Funchal te wandelen en aan boord van de semi-rigide boot te gaan. Je voelt de wind door je haren waaien terwijl je over het water vliegt in die supersnelle Zodiac. Dit is volop genieten van de eindeloze oceaan om je heen, terwijl je het water afspeurt naar vinnen, rimpelingen of wolkjes van waterdruppels. De oceaan wordt hier ook wel de oil sea genoemd, omdat het zeewater vaak ontzettend kalm is. We zetten koers richting open zee en al vrij snel hoor ik achter me de kapitein overleggen met de gids: er zijn dolfijnen gespot!
Op zoek naar Moby Dick en Flipper!!
Inderdaad, daar zijn de eerste dolfijnen!
Het kantoortje van Rota dos Cetáceos, de route van de walvisalchtigen
Na dit fantastische schouwspel hopen we stiekem nog walvissen te spotten. Helaas vertelt de gids dat de mensen op de uitkijk nergens een teken van walvissen zien. Het heeft dan ook geen zin om zelf op zoek te gaan en dus zet de kapitein koers richting land. Niet om terug te gaan naar Funchal, maar om onze trip naar Madeira af te sluiten met een lunch bij Fajã dos Padres, een afgelegen maar heel gezellig toevluchtsoord. Via de zee hebben we de mooiste toegang, onder de enorme klif van Cabo Girão door! Het afstappen van de deinende boot via een glibberig stenen trapje is nog best wat spannend.
Maar dan sta je ineens op die magische plek, een oase van rust deze fajã! Het is groen, heel groen. Palmbomen, bananen en andere tropische planten op het smalle stukje land onderaan de kliffen. Tafels opgesteld onder de palmen, met uitzicht over het kiezelstrand en de zee. Hier vind je een lunchplekje in het paradijs, met een groot aantal exotische groenten en fruit om te proberen, en een verhaal om te ontrafelen!
Nog niet zo lang geleden was Fajã dos Padres alleen te water of te voet (via 400 treden) bereikbaar, óf via een lift die steil langs de rotswand omlaag gaat. Tegenwoordig kun je gelukkig ook met de gondelbaan naar boven en zo zweven we vanaf de fajã naar de rand van de klif!
Fajã dos Padres: prachtig afgelegen plek op Madeira
Een ongelooflijke toegang via een spectaculaire kabelbaan
Madeira Outdoor activiteiten – handige links
- Jeeptour Madeira met Mountain Expedition
- Hotel Funchal: Quinta Bela São Tiago of Sé Boutique Hotel
- Toboggan ride “Carreiros do Monte”
- Canyoning met Adventure Kingdom
- Levada walk met picknick lunch by Vantastik
- Dolphin & Whale watching Tour met Rota dos Cetáceos
- Lunch bij Fajã dos Padres
- Suikerrietfabriek en Rum House: Engenhos do Norte
- Boek hier een complete vakantie naar Madeira
- 5x waarom je naar Zuid-Finland wil deze zomer - 21 maart 2024
- 10 hoogtepunten van Ibiza per huurauto - 20 maart 2024
- Bikinitrends voor 2024 - 19 maart 2024
