Hoe het koraalrif in Bonaire wordt vernieuwd

Bonaire is niet alleen zon en een helderblauwe zee. Bonaire is zoveel meer. Een derde van het eiland bestaat uit nationale parken. De natuur is een belangrijk onderdeel van het eiland, maar ook tegelijk het meest kwetsbare deel. De Reef Renewal Foundation Bonaire is één van de projecten om de natuur te beschermen en heeft als doel het koraalrif te vernieuwen. Hoe zit het nu precies met de natuur in Bonaire en wat kun jij als toerist doen om te helpen met het beschermen van deze natuur?

Bonaire, Caribisch Nederland, waar het hele jaar de temperatuur rond de dertig graden is. Een eiland vol schoonheid waar voor velen iets te doen is. Snorkelen, duiken, zwemmen, surfen, kajakken of gewoon lekker luieren en genieten van de zon. Maar ook een eiland met haar eigen problematiek. Want, hoe voorkom je dat alles uitdroogt? Hoe bescherm je de natuur zoals het koraalrif als je wordt overspoeld door toeristen? Hoe zorg je ervoor dat iedereen kan blijven genieten van al het moois dat het eiland te bieden heeft? Bonaire heeft hier zo haar eigen oplossingen voor.

Bonaire National Marine Park

Het grootste nationaal park van Bonaire is het Marine Park. Hieronder vallen alle wateren rondom Bonaire en Klein Bonaire tot zestig meter diepte, Lac Bay en de wetland gebieden die vallen onder de Ramsar conventie: Lac, Pekelmeer, Klein Bonaire, Gotomeer en Slagbaai. Op één na zijn al deze gebieden in beheer bij Stinapa. Enkel Pekelmeer wordt beheerd door Cargill Salt Bonaire BV.

De Ramsar Convention is een internationaal verdrag dat wetlands beschermt die van groot internationaal belang zijn. Het gaat vooral om het belang van deze gebieden voor watervogels. In 1957 werd de conventie gehouden in de stad Ramsar in Iran en ondertekend door zeven landen. Het laatste land dat de conventie ondertekende was Noord-Korea in 2018. In totaal hebben nu 170 landen de conventie ondertekend, zijn er meer dan 2.000 locaties aangewezen voor bescherming, die samen meer dan 250.000.000 hectare wetlandgebied beslaan.

Bonaire is mede door het heldere water en de aangename temperatuur zeer geliefd om te duiken en te snorkelen. Het grootste deel van de toeristen komt dan ook vooral om onder water te verblijven. De prachtig gekleurde vissen, het koraal en andere zeedieren. Het is allemaal even mooi. Zelf duik ik niet, maar wat ik van anderen hoor is het vooral de rust onder water die een grote aantrekkingskracht heeft.

De keerzijde van de overbevolking onder water is, samen met de klimaatverandering, dat het de kwaliteit van het koraalrif in Bonaire verslechtert en dat het rif zelfs langzaam verdwijnt. De meeste zwemmers smeren zich goed in met zonnebrandcrème en springen vervolgens het water in. Dat is uiteraard niet goed voor de zee. Duikers zullen over het algemeen met hun handen van het koraal afblijven, maar helaas zijn er toch altijd mensen die wel het koraal aanraken, hetgeen leidt tot beschadigingen en zelfs tot afsterven. Maar de grootste bedreiging is de klimaatverandering en de kwaliteit van het water. Elke graad temperatuurstijging zorgt ervoor dat het koraal langzaam verdwijnt.

Stinapa, zeg maar het Nederlandse Staatsbosbeheer, is verantwoordelijk voor het Marine Park en dus ook voor het koraalrif. Een van de maatregelen is dat je een penning moet kopen om het water in te mogen. Ga je alleen zwemmen of snorkelen, dan kost de penning dit jaar 25 dollar. Ga je ook duiken, dan betaal je 45 dollar. De penning is dan wel een heel jaar geldig. Met die penning mag je dan ook het andere Nationaal Park, Washington Slagbaai in. Koop je de goedkope penning, dan betaal je nog eens 15 dollar extra entree voor een dagje Washington Slagbaai. Je kunt sinds kort de penning online bestellen via de website van Stinapa.

Caren Eckrich, Marine bioloog bij Stinapa, zou liever zien dat de penningen ook gekocht moeten worden door de passagiers van cruiseschepen. Zij zijn gevrijwaard van de penning omdat ze vaak maar één dag op het eiland verblijven. Om ook deze groep mensen bewust te maken van de kwetsbaarheid van de zee en de natuur zou het goed zijn als zij de penning ook kopen. Willen ze dit niet, dan moet je je afvragen of zij wel op het eiland moeten komen. Cruiseschepen zijn erg vervuilend en de toeristen die hiermee op het eiland komen besteden nauwelijks iets bij de lokale bevolking. Samen met het team van Stinapa blijft Caren zich inzetten voor meer bewustzijn van de mens als het gaat om de natuur.

Reef Renewal Bonaire

Ondertussen wordt er hard gewerkt aan allerlei oplossingen om de natuur te beschermen. Een van die projecten is Reef Renewal Foundation Bonaire. Een stichting die in 2012 is opgericht door Ken Nedimyer, marinebioloog en oprichter van de CRF (Coral Restauration Foundation). Toen hij uitgenodigd werd op Bonaire besloot hij meteen actie te ondernemen en richtte Reef Renewal Foundation Bonaire op.

De stichting heeft tot doel het beschermen en herstellen van de koraalriffen rond Bonaire. Dit doet ze door het ontwikkelen van innovatieve manieren om een kleine koraalkolonie te herplanten met als doel vernieuwing en uitbreiding van het koraalrif. Een wereldwijd gewaardeerd programma. Een kleine kolonie koralen worden in de kwekerij vastgebonden aan bamboeconstructies, waar ze kunnen groeien in een rustige omgeving. Wanneer de koralen groot genoeg zijn worden ze getransplanteerd in de wateren rondom Bonaire.

Koraalkwekerij van de Reef Renewal Foundation op Bonaire

Een voorbeeld van de koraalkwekerij van de Reef Renewal Foundation Bonaire. Foto: © Beth Watson

 

Staghorn koraal in de kraamkamer op Bonaire

Het afsnijden van Staghornkoraal in de kraamkamer voor terugplaatsing. Foto: © Garrett Fundakowski

Reef Renewal Doundation Bonaire koraalkwekerij

Het schoonmaken van de kwekerij. Foto: © Arrett Fundakowski

Caren Eckrich van Stinapa legt me uit dat dit project veel succes heeft. Het werkt echt en dat is niet vanzelfsprekend. Het vernieuwen van koraalrif vergt veel kennis en geduld. Dankzij de grote groep deelnemende duikshops, vrijwilligers, stagiaires en een vaste ploeg medewerkers lukt het om stukken koraalrif te herstellen en vernieuwen. Overigens staat de Reef Renewal Foundation Bonaire (RRFB) los van Stinapa. RRFB opereert zelfstandig en kan haar werk doen dankzij donaties en adopties. Iedereen kan een koraalkolonie, een nurseryboom of een bamboeconstructie adopteren, jij dus ook. Check daarvoor “Adopt a Coral” op de site van RRFB.

De koralen die rondom Bonaire voorkomen en geschikt zijn voor deze herstelmethode zijn Staghornkoralen en Elkhornkoralen.

Staghorn koraal

Een koraal dat de vorm heeft van een hertengewei. Deze soort is zeer snelgroeiend en laat zich goed vertakken en vernieuwen.

Staghorn koraalkolonie

Een uitgezette Staghorn koraalkolonie – foto: © David Fishman

Elkhorn koraal

De Elkhornkoralen zijn groter en steviger dan de Staghorn koralen. Ze lijken eerder op een elandgewei. De Elkhorn was vroeger een van de de meeste dominante soorten in het koraalrif.

Het uitzetten van een Elkhorn-koraal kolonie op Bonaire

Het uitzetten van een Elkhorn-koraal kolonie. Foto: © Francesca Virdis

Sterkoralen

De sterkoralen komen in het hele rifgebied voor en zij vormen het fundament van het koraal. Het is een bolvormige kolom met toppen aan de bovenkant. De sterkoralen worden momenteel niet meegenomen in het Reef Renewal project. Van deze soort is nog niet bekend of het mogelijk is om ze te vernieuwen.

Sterkoraal kolonie

Uitgezette sterkoraal kolonie. Foto: © David Fishman

Dankzij het goede werk van de Reef Renewal Foundation Bonaire is er een kans dat het koraalrif zich herstelt rondom Bonaire. Bewustwording van de mens is ook hier een belangrijk doel van de stichting.

Koralen op Buddy's Reef

Koralen op Buddy’s Reef. Foto: © Beth Watson

Staghornkoralen

Een duiker zwemt over de uitgezette Staghornkoralen op het Jeff Davis Memorial. Foto: © David Fishman

Washington Slagbaai National Park

De dag nadat wij op Bonaire aankwamen, begin juni 2019, bestond Nationaal Park Washington Slagbaai exact 50 jaar. En dat werd op zondag gevierd. Gratis entree van het park, gratis excursies, live muziek en volop hapjes en koele dranken. Uiteraard bezochten wij dit evenement ook en sprak ik kort met marinebioloog Caren Eckrich, die ik later in de week nog uitgebreid kon spreken, en ranger George Kultura. Beiden vertellen gepassioneerd over het Nationaal Park, maar spreken ook hun zorgen uit over de toekomst.

Caren Eckrich, marinebioloog bij Stinapa

Caren Eckrich, marinebioloog bij Stinapa

Washington Slagbaai is 5.643 hectare groot. Er zijn diverse wandelroutes en je kunt er met een 4-Wheel-Drive doorheen rijden. De route is eenrichtingverkeer en brengt je op alle bijzondere plekken in het park.

De grote aantallen geiten die vrij rondlopen op Bonaire vormen een bedreiging voor de natuur. Door de overbegrazing treedt erosie op in de grond en de voedingstoffen uit de uitwerpselen bereiken ook het rif en dat is niet goed. De geiten in Washington Slagbaai Nationaal Park zijn eigendom van Stinapa. De stichting zou graag meer geiten vangen en slachten, zoals dat van oudsher in Slagbaai werd gedaan. Er is veel vraag naar geitenvlees. Het vangen van de geiten is mede door de ondoordringbare struiken erg lastig. Er is een vangkraal gemaakt, maar hier worden niet veel geiten gevangen.

Een ander probleem is de droogte. Normaal gesproken regent het op Bonaire van september tot december regelmatig, maar het afgelopen jaar heeft het nauwelijks geregend. De planten die er groeien bestaan voornamelijk uit cactussen en vetplanten en die kunnen redelijk tegen de warmte en de droogte, maar niet onophoudelijk.

Slagbaai in National Park Washington Slagbaai

Slagbaai in NP Washington Slagbaai. Hier werden vroeger de geiten geslacht

Zonder alleen maar negatief te zijn moet ik ook zeggen dat de natuur erg mooi is op Bonaire en de moeite waard om te bezoeken. Met name Washington Slagbaai Nationaal Park. De uitzichten zijn fenomenaal en afwisselend. Het ene moment sta je aan de ruige noordoost kant waar de golven door de altijd aanwezige sterke oostenwind op de kliffen slaan, het andere moment sta je aan de westkant waar het water azuurblauw en rustig is en zwem je in een baai die sterk lijkt op de Portugese Algarve. Tussendoor rijd je door gebieden die sterk lijken op fragmenten uit de oude Western films. Ondoordringbare wildernis, cactussen, rode rotsen en fijne doorkijkjes.

De oude vuurtoren, de nieuwe vuurtoren, de berg Brandaris, waarover de meningen verdeeld zijn voor wat betreft het ontstaan van de naam. Slagbaai, waar in vroeger tijden de geiten werden geslacht en niet te vergeten het Gotomeer met haar vele flamingo’s. Flamingo’s die overigens sinds jaren ook gewoon in Nederland voorkomen en helemaal niet tropisch blijken te zijn.

Als vogelliefhebber kun je op Bonaire je hart ophalen. Er leven ruim 200 soorten vogels op Bonaire. Meest watervogels, maar ook tropische exemplaren zoals twee soorten kolibries, Troepialen in twee kleuren, fel gekleurde parkieten en de bekende suikerdiefjes of Chibichibi’s.

Oranje Troepiaal op Bonaire

Oranje Troepiaal

Kajakken in de mangroves

De mangrove bij Lac is eveneens een beschermd natuurgebied. Je kunt er kajakken, maar alleen onder begeleiding van een gids en met niet meer dan zeven personen tegelijk. Gids Anique Dirkx, van oorsprong Belgische, legt uit dat de mangrove de kraamkamer van de tropische vissen is en daardoor zeer kwetsbaar. Je mag een flesje water meenemen, maar het etiket moet eraf. Muggenspray en zonnebrandcrème mag je opdoen, maar de flesjes mogen niet mee in de kajak. Je slippers gaan uit en mogen niet mee in de kano. Alles om te voorkomen dat er bacteriën, afval of chemische middelen in de mangroves terecht komen.

De tocht is prachtig. Je vaart tussen de mangroves door en moet regelmatig bukken voor laaghangende takken. Het zijn net natuurlijke tunnels. Hier en daar zien we Pelikanen in de bomen zitten en zelfs de enorme Amerikaanse Fregatvogel laat zich aan ons zien.

We varen ook op het open Lac en met geluk zien we een van de vele schildpadden die hier leven. Anique vertelt enthousiast maar bezorgd over de natuur. ‘We moeten er zuinig mee omgaan’ zegt ze. ‘Geniet, maar verstoor het niet’. Een terugkerend thema op Bonaire.

Achter het Mangrover Info Center is de kraamkamer van jonge flamingo’s. Als ik vraag waarom hier zoveel jonge flamingo’s worden opgevangen, vertelt Anique dat dit dieren zijn die uit de natuur gehaald zijn omdat ze zwak of ziek waren. Hier sterken ze aan en als ze weer gezond en sterk genoeg zijn worden ze teruggezet in de natuur.

Als je op de weg richting het Mangrove Center rijdt, zie je overal groepjes flamingo’s staan. Het probleem is dat mensen soms te dicht bij de flamingo’s komen om foto’s te maken en daarmee de dieren verstoren. Hetzelfde probleem dat we in Nederland ook kennen.

Kayakken in de mangroves van Bonaire

Kayakken in de mangroves van Bonaire

Afvalprobleem

Een ander probleem is de toenemende hoeveelheid afval in de natuur op Bonaire. Tot een aantal jaren geleden viel het allemaal wel mee, maar de laatste jaren ziet Caren Eckrich op steeds meer plekken dumpingen en zwerfafval. Dat is ook een gevolg van steeds meer vreemdelingen die op het eiland komen wonen en zich niet bewust zijn van de kwetsbaarheid van de natuur. Er wordt wel gescheiden afval ingezameld, maar nog niet overal en bovendien wordt er nauwelijks aan recycling gedaan. Het eiland heeft daar simpelweg de middelen en mogelijkheden niet voor. De stortplaats is overvol en men kan de berg afval niet meer verwerken. Dit is mede het gevolg van de bevolkingsgroei en het toenemende aantal toeristen op het eiland. In de toekomst komt hier hopelijk een duurzame oplossing voor.

Caren is voorstander van duurzaam toerisme en duurzame groei. Ze wil mensen graag meer bewust maken van de gevolgen van het toerisme en het toenemend aantal bewoners van Bonaire. ‘De klimaatverandering en de verandering in de natuur is niet alleen het probleem van Bonaire, dat is een wereldwijd probleem. Maar Bonaire is een klein eiland en dan valt het nog meer op als de natuur te lijden heeft’, aldus Caren Eckrich.

Zeespiegelstijging

Als ik weer in Nederland ben besef ik dat ik een hele belangrijke vraag ben vergeten te stellen aan Caren. Wat doet Bonaire om het eiland te beschermen tegen de stijging van de zeespiegel als gevolg van de opwarming van de aarde? Ik stuur haar een mail met deze vraag en haar antwoord is duidelijk. ‘Dat is een goede vraag Digna, maar een antwoord kan ik je niet geven. Bonaire werkt aan een klimaatplan, maar we zijn er nog niet’, schrijft Caren.

Een letterlijk citaat uit haar mail: “We proberen ook de koraalriffen en mangroves te beschermen in een poging het eiland te beschermen in geval van stormen. We hebben tien windmolens, maar ze produceren slechts ongeveer 30% van de energiebehoefte. We hebben ook een experimenteel zonnepark, maar het is klein. Een groot probleem met groene energie is dat onze energieleverancier geen energie terugverdient (voor privéwoningen of bedrijven) waar u een eerlijke prijs krijgt voor elke energie die u in het net stopt (als u bijvoorbeeld veel zonnepanelen hebt, maar geen batterijbank). Dat is jammer.

De toerist. Ja, jij dus

Bonaire is een prachtig eiland. Ik ben er nu twee keer geweest en dit was zeker niet de laatste keer. Mijn persoonlijke mening is dat Bonaire als toeristenoord moet blijven bestaan en ik ben best bereid daar meer voor te betalen. Het is tenslotte een exclusieve bestemming. Vooral goede bewustwording van, en informatievoorziening aan de bezoekers over de gevolgen van toerisme op zo’n klein eiland zijn belangrijk. Hiervoor is geld nodig en dat is nu een groot probleem. Er is te weinig geld beschikbaar voor voorlichting en ook aan mankracht zoals bijvoorbeeld controleurs en voorlichters ontbreekt het momenteel.

Weet wat je doet als je Bonaire bezoekt. Gooi geen afval op straat of in de natuur. Wees voorzichtig onder water en raak het koraal niet aan. Behandel alles en iedereen met respect. Geniet van het prachtige eiland en ondersteun de lokale projecten. Als je een reis naar Bonaire kunt betalen, dan kun je best ook een kleinigheid missen om iets te doen voor het eiland.

De stichtingen die als doel het beschermen van de natuur hebben, zijn Stinapa, Reef Renewal en Sea Turtle Conservation.

Meer weten over Bonaire? We schreven eerder een artikel over Het andere Bonaire. Heb je nog vragen aan me? Stel ze gerust!

Digna
Follw me

Vragen? Suggesties? Of jouw reishonger delen?

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Je mag alleen HTML tags en attributen gebruiken:

<a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>