Je kunt in Zweden alpineskiën op de zogeheten fjälls in een wit Sahara-achtig landschap waar hier en daar een berg -een fjäll- bovenuit steekt. In zo’n fjällen landschap ligt Stӧten, waar we net zijn aangekomen. Het is al donker, maar we kunnen op een paar verlichte pistes die avond nog skiën.
Alpineskiën, ongeacht de klok
We nemen de stoeltjeslift en eenmaal boven op de Gran Fjäll -een 948 meter hoge top- stuift een sneeuwstorm ons in het gezicht. We beginnen aan de afdaling: bovenaan is het een zwarte piste, die in een rode overgaat. Het skiën op een verlichte piste blijkt veel makkelijker dan ik me had voorgesteld: de sneeuw is contrastrijker dan bij bewolkt weer. En dan de stilte!
We besluiten dan ook om de volgende morgen als eerste om half acht de lift te nemen. Nog voor zonsopkomst staan we weer boven op de Gran Fjäll. In de absolute stilte ligt voor ons een Manchester-piste, zoals Zweden het geribbelde sneeuwtapijt noemen dat de pistebully die nacht heeft geprepareerd. Van slalommen op de ribfluwelen piste krijg je geen genoeg.
De naam Stӧten betekent ‘de steile kant van de berg’. De 49 pistes liggen in de vorm van de letter C om de berg. Al skiënd waan je je bijna alleen omdat je de andere pistes niet of nauwelijks ziet. Bovendien heb je uitzichten over de immense bossen, rivieren en meren van Dalarna. De pistes zijn zo rustig als je ze in de Alpen zelden meer tegenkomt. Op korte afstand liggen de Noorse bergen. De stilte is zo diep, dat we niet alleen het geknisper onder onze ski’s horen, maar ook het knappen van een brandend vuur. We remmen. Een grilplaats, zo blijkt.
Je eigen koek en zopie
Op verschillende plekken langs de pistes staan grilplaatsen. Hier treffen we Anders en zijn zoontje, die ons een gegrild worstje met een wit broodje aanreikt met de woorden: ‘In Zweden stop je voor een pauze, maak je een vuur, drink je koffie uit je thermoskan en geniet je bovenal van de natuur.’ Hij staat met zijn meegebrachte grillworstjes, broodjes en thermoskan symbool voor de cultuur in Zweden: zorg altijd dat je alles bij je hebt. Want hier heb je géén restaurants boven op de top van de berg, zoals in de Alpen. Hij is bovendien het prototype van de doelgroep van dit skigebied: gezinnen. Kinderen zijn hier de eregasten. Beginners nemen Mormors Stӧrtlopp, oma’s downhill, terwijl diehards de zwarte pistes nemen.
De ouders van Anders kwamen hier al lang geleden. In 1976 kwamen in Stӧten de eerste dagjesmensen om te skiën, accommodatie was er nog niet. Inmiddels weet iedere Zweed dat het skigebied Sälen, waartoe Stӧten behoort, gelijk staat aan skivakantie. Met bekende pistes, zoals de piste waar om de Wereldbeker Telemark wordt geskied.
Wat opvalt is dat er volop off piste wordt geskied. De lage bomen staan verspreid, waardoor er genoeg ruimte is om het bos als een winterse speeltuin te gebruiken. Off piste skiën is hier leuk, makkelijk en veilig, want er is geen lawinegevaar. Dat komt onder meer door de minder steile hellingen dan in de Alpen.
Beneden aan de fjäll staan eenvoudige wafeltentjes en verschillende värmestuga: hier kun je pauzeren of een flesje melk voor je baby in de magnetron opwarmen.
In het zweet werken bij tourskiën
In het relatief kleine en lagere skigebied van Bjursås Berg & Sjӧ gaan we tourskiën. Om half acht ’s morgens, vóórdat de liften opengaan, plakken we de kunststof skins op de tourski’s. Langzaam lopen we met gids Daniel langs de piste de berg omhoog. Als het steiler wordt, klappen we een soort stijgijzertje uit. Dan buigen we af naar het bos en lopen we door de diepe sneeuw. Sporen van wild rechts en links. Een wegschietend hert. Trots vertelt Daniel dat ze hier vijf routes voor tourskiën hebben, die onderling verbonden zijn. Zijn klanten, met name dertigers en veertigers, zijn vooral mensen die tourskiën een keer willen uitproberen.
Flink in het zweet gewerkt, komen we boven, waar de wind over de vlakke top giert. Daar trekken we de skins van de ski’s af, klikken onze schoenen in de binding en slalommen naar beneden, waar we met Daniel gaan ontbijten. Hij vertelt dat ze de tracks voor snowmobiles zoveel mogelijk apart van anderen houden. Dat de scooters alleen voor ‘noodzakelijke ritten’ gebruikt mogen worden. ‘We willen het lawaai niet bij skiërs en langlaufers.’ Zijn vriend Bengt komt bij ons zitten, hij is een wedstrijd skiër en heeft thuis maar liefst tien paar ski’s staan. Hij gaat zeker drie keer per week tourskiën, het liefst nog voordat hij gaat werken. ‘Om de training en om de natuur.’ Daniel heeft zes paar ski’s. Wie op verschillende manieren wil langlaufen en skiën komt daar snel aan.
We stappen in de auto om naar onze volgende activiteit te gaan. Kwamen we eerder in geen uren op de besneeuwde wegen een auto tegen, nu rijdt ons een peloton van wagens met identieke ski-koffers op het dak tegemoet. Weekend-skiërs uit Stockholm.
Scheuren op een snowmobile
Borden ‘pas op elanden’ en ‘pas op snowmobiles’ zijn hier net zo gewoon als in Nederland ‘pas op fietsers.’ In Dala-Järna gaan we op snowmobile-safari. In de buurt zijn 163 km gemarkeerde routes en nog vele honderden kilometers ongemarkeerde paden. We stappen op en starten de motor. De motoren brullen en de benzinestank slaat in ons gezicht. Ook al doet de motor het werk, je moet je fysiek nog wel degelijk inspannen. We schampen langs rotsblokken en steken spoorrails en een weg over.
Na stukken met erg weinig sneeuw controleert gids Dennis of de motor niet te warm wordt. Want je moet tijdig op sneeuw terechtkomen, zodat de ski’s kunnen afkoelen. We stappen weer op en rijden een steil talud af om over een meer verder te gaan; we klauteren met de machines weer de wal op en hotsen en botsen over een smal bospad. Snowmobiles blijken de vering van een Deux Chevaux te hebben. Dan volgt er een groot besneeuwd meer. Hier let de gids goed op zwakke plekken en windwakken. Als hij eenmaal een spoor heeft gevonden, maakt hij snelheid: 105 km per uur. Daarna volgt een stijgend pad door een bos. Op de top van de berg vallen de scooters stil. De inspanning is aan je duim waarmee je voortdurend de gashendel hanteert, te merken… Maar wat een uitzicht. Een langgerekt meer, de besneeuwde bergen, de kronkelende Västerdalälven. Voordeel is dat je met zo’n tocht een groot gebied bestrijkt.
Dennis van Dalarna Outdoor: ‘Iedere bewoner heeft hier een set langlauf ski’s en velen hebben een snowmobile. Zoals je in Nederland een brommer hebt.’ Voor een ritje naar de bakker of naar de buurman pak je je snowmobile. Als Nederlander voelt hij zich hier als een vis in het water: de ruimte, de rust, daar doet hij het voor.
Stilte met sneeuwschoenen
Totaal anders is een wandeling op sneeuwschoenen op de nabijgelegen Älgberget – de elanden berg. We gaan dwars door het bos, op en neer. Je kan met de rackets op plekken komen waar je zonder onmogelijk kan komen. Het is een optimale natuurbeleving. Overal lopen dierensporen. Van elanden, muisjes, eekhoorns, een hermelijn, en sneeuwhazen. Ook aan de gebroken takken en geschilde basten is te zien dat elanden hier graag komen. In het jachtseizoen zijn elanden een gewilde prooi. De jager die de eland heeft geschoten, krijgt het hart, de ziel van het beest. Gerookt elandenhart is net als een rendierhart erg lekker.
Langlaufen, een lange traditie
Langlaufen en Scandinavië horen bij elkaar als kop en schotel. Bovendien heb je hier de beroemde Vasaloppet. Deze oudste en langste langlaufwedstrijd ter wereld werd 100 jaar geleden voor het eerst gehouden. Dit volksfeest krijgt vandaag -12 februari 2022- een eerbetoon door de deelnemers 100 jaar terug te plaatsen. Hetzelfde aantal deelnemers (139) als toen, met dezelfde uitrusting: houten ski’s, die ze met teer waxen, in kalfslederen kniebroeken en wollen truien. Er zijn geen loipes en geen warme bosbessensap (blåbärs) en kanelbulle (kaneelbroodje) zoals tegenwoordig, maar melk en eieren. De Vasaloppet begint in Sälen, waar we eerder aan het skiën waren en eindigt na 90 km in Mora. Dit culturele, historische en sportieve evenement blijkt op de ouderwetse manier zó zwaar dat de snelste deelnemer er uren langer over doet dan de winnaar-moderne-stijl van vorig jaar. Maar nog altijd iets sneller dan de winnaar van 100 jaar geleden…
In Orsa Grönklitt -met 130 km langlaufsporen- gaan we klassiek langlaufen én skatend langlaufen. Het eerste is bekend, het tweede wordt in Zweden – net als elders in Europa – almaar populairder. Skatend langlaufen vereist een optimale coördinatie tussen links en rechts en een goede balans. Je gebruikt je hele lichaam intens. Het begin is lastig. Daarom beginnen we met de ‘Teddybeer route’. Eenmaal de slag te pakken ‘schaatsen’ we een prachtige route door het landschap van meren en moerassen.
Een zwaar besneeuwde weg leidt ons terug naar het vliegveld. Eenmaal de huurauto geparkeerd, zien we dat je ook met een snowmobile of hondenslee naar het vliegveld kunt komen. Het is tekenend voor de wintersportbelevenis die Zweden kenmerkt.
Informatiekader
Bereikbaarheid: Scandinavian Mountains Airport ligt in the middle of nowhere en is speciaal gemaakt voor de internationale ski-liefhebber. Op het vliegveld geen borden ‘trein, metro, bus’, maar ‘slede, snowmobile, taxi.’ Het vliegveld ligt op een kwartier rijden van het skigebied Sälen-Stӧten. Zie bbi-travel en Visitdalarna. Voor Noorderlicht voorspelling, zie: Aurora forecast.
Skigebied Stӧten: met een pluskaart kun je ook een paar avonden per week skiën en om half acht ’s ochtends. Er zijn groene, blauwe, rode en zwarte pistes, in totaal 46. In Stӧten kun je goedkope tot duurdere accommodatie vinden: grote 17-persoons chalets, huisjes, appartementen, of een hotelkamer. Vrijwel alle accommodatie ligt direct aan de piste. Er zijn kunstsneeuw-apparaten. Het skigebied heeft bovendien vijf langlaufloipes: twee boven op de berg en drie beneden aan de voet.
- Een ode aan de bergen: wintersport op een andere manier - 24 februari 2024
- Van bron naar riviermonding in de Adriatische zee - 14 juli 2023
- Frans-Italiaans escapisme op de ski in La Rosière - 25 april 2023
