In Andalusië, in Zuid-Spanje, zijn de Moorse invloeden nog goed zichtbaar. Steden als Granada (met het prachtige Moorse Alhambra), Sevilla en Cordoba kwamen als laatsten weer in Europese handen. De Moren brachten veel cultuur: universiteiten, bibliotheken, wetenschap, en een geweldig irrigatiesysteem (dat nog altijd werkt) en… ecologisch verantwoorde woningen in grotten in de woestijn. Eigenlijk waren die woningen bedoeld als vlucht- en schuilplaats toen de Europeanen oprukten, maar het bleken ook geweldige plekken om aan de hitte van de woestijn te ontsnappen.
Slapen in een grotwoning is heerlijk! Zoals hier in Cuevas de Alarcón in Guadix.
Spanje – de woestijn rukt op
“Het weinige water dat we hier hebben, sturen we naar het noorden van Europa – namelijk in de vorm van tomaten, sinaasappels en meloenen”, vertelt mijn gids José als we hoog in de Sierra Nevada aan het hiken zijn. “De eeuwige sneeuw op de toppen is binnenkort verdwenen. Zie je al deze irrigatiekanalen? De Moren hebben ze aangelegd om de streek vruchtbaar te maken. Maar door de klimaatverandering is er steeds minder sneeuw en dus minder water.” José is opgegroeid in de bergen. We zitten tijdens onze hike op 1600 meter hoogte bij het dorpje Capileira even uit te blazen. Ik zie dat zelfs op de hoogste toppen van de Sierra Nevada bijna geen ‘eeuwige’ sneeuw meer ligt. Hoe moet dat binnenkort als er geen smeltwater meer is?
De eeuwige sneeuw op de Sierra Nevada smelt door klimaatverandering. De Moorse irrigatiekanalen zullen droogvallen.
Witte huizen in Capileira, tegen de hitte in de zomer.
“Toen ik jong was, heb ik in die rivier leren zwemmen. Nu staat ze droog. De Sierra Nevada houdt alle vocht vanaf de zee tegen, dus hier aan de zuidkant valt nog altijd de meeste regen en sneeuw. Aan de noordkant is het kurkdroog, dat ga je morgen zien in Guadix.” José is verknocht aan de bergen. Maar wel aan ‘zijn’ zuidkant – waar nog water is. José: “De noordkant is veel extremer. De woestijn rukt daar op, omdat er minder water van de Sierra Nevada naar beneden komt. Daar is het leven nog harder.”
In de winter is het in de Sierra Nevada juist extreem koud.
Grotwoningen – ecologisch en duurzaam
De volgende dag ga ik naar de noordkant van de Sierra Nevada, en zie ik met eigen ogen hoe droog en heet het daar is. “Toen de Moren werden verjaagd uit de laatste Spaanse steden, vluchten ze de bergen in rond Guadix”, vertelt mijn gids Natalia Guidoni. “Om zich schuil te houden en om het in de hitte vol te houden werden grotwoningen aangelegd. De gebergten van klei en losse steen in de regio Guadix zijn daarvoor heel geschikt. Maar de grotten zijn ook ecologisch en duurzaam, en daarom worden ze ook nu nog gebruikt. Steeds meer zelfs. Binnen is het zomer en winter 20 graden.”
In een grotwoning is het altijd 20 graden. Ecologisch verantwoord wonen.
De moderne grotten in Spanje zijn heel aangenaam en licht.
Steeds meer mensen realiseren zich dat het goedkoop is om je huis niet te hoeven verwarmen in de winter en in de zomer geen airco te hoeven gebruiken. Maar ook steeds meer mensen willen iets doen voor het klimaat. Ik slaap die nacht in een grot-hotel. Maar er zijn ook steeds meer mensen die hun grotwoning verhuren als B&B. Het is inderdaad heerlijk koel binnen, terwijl het buiten 35 graden is. Nog niet zo lang geleden sliepen ook de dieren binnen, en was het sanitair buiten. Maar tegenwoordig is ook een grotwoning van alle gemakken voorzien.
Spanje – zo mooi is de woestijn
De volgende dag neemt Nathalia me mee de woestijn in. “Maar eerst laat ik je nog een modern grot-hotel zien, Cueva de la Luz in Bacor, van een jong stel uit Barcelona. Het is fris, wit en licht binnen en ze beginnen binnenkort met yoga- en meditatie-retraits.” Steeds meer mensen laten het drukke westerse leven achter zich en gaan hier wonen in een grot. En ik ben inmiddels overtuigd: een grot is ‘back to basic’ – maar met alle comfort, én volledig eco-vriendelijk. Zo kun je wel leven, hier in de woestijn, of gewoon een week tot rust komen, of in de nacht oneindig veel sterren zien…
In Cueva de la Luz worden yoga retraits georganiseerd, in de woestijn.
Zo mooi is in Spanje de woestijn.
Het geeft een dubbel gevoel: het klimaat wordt steeds extremer, de woestijn is heet, een bedreiging, en rukt steeds verder op. Maar de woestijn is ook ongelooflijk mooi. Ik hou van woestijnen: van de Wadi Rum woestijn in Jordanië, van de Sahara in Marokko en van de canyons in Amerika. De kleuren zijn overweldigend, de stilte zeer indringend en tóch is de woestijn vol met leven. De hitte is confronterend, de woestijn betekent ‘overleven’ en tóch wil ik er steeds weer heen…
Los Colorados – indrukwekkend als de Grand Canyon
Het is laat in de middag. De temperatuur wordt wat dragelijker. Chauffeur Manuel Bustamante neemt me mee de woestijn in: naar het Quaternaire Geopark Granada. We gaan met een 4×4 pick-up truck vanuit Gorafe naar ‘Los Colorados’: ‘De Spaanse Colorado’. Onderweg zie ik witte dorpjes en veel grotwoningen. Maar dan, als we verder omhoog kronkelen… WOW! Dit had ik niet verwacht. Ineens rijden we voor mijn gevoel in Amerika. In Arizona. In de Grand Canyon! De okerkleurige en rode rotsen, de diepe grillige kloven, rondcirkelende roofvogels, de hete gortdroge wind…
Dit is echt in Spanje. In de woestijn bij Gorafe voel ik me als in Amerika.
In Spanje geniet ik van de woestijn – die ook een bedreiging is.
Wat – is – dit – mooi. Ik was al eens bij de echte Grand Canyon, dus ik kán het vergelijken. Ik sta echt perplex over wat ik hier in Spanje zie… We rijden, kronkelen, stoppen voor foto’s. Als ik ooit heimwee krijg naar de Grand Canyon – ga ik hier naar toe. Dit is zoveel dichterbij, zoveel beter voor het milieu, en dit geeft mij zó het echte Canyon-gevoel. Manuel spreekt helaas geen Engels en ik spreek geen Spaans. Dus Natalia vertaalt alles wat hij zegt, en in haar enthousiasme wordt dat een hele uitgebreide versie. De stilte van de woestijn is daardoor nu even ver te zoeken. Maar dat komt ook door mijn eigen oh’s en ah’s.
De woestijn van Tabernas – alsof ik in Nevada ben
Een heel andere woestijn ligt bij het stadje Tabernas, ruim een uur rijden naar het oosten. Hier zijn de rotsen en het zand oogverblindend wit. Zo’n 80 jaar geleden ontdekten regisseurs van westerns dat deze woestijn ongelooflijk veel lijkt op de staten Nevada en Texas in Amerika. Sindsdien zijn hier zo’n 80 films gedraaid. O.a delen van ‘Once Upon a Time in the West’, ‘The Good, the Bad and the Ugly’, ‘Laurence of Arabia’ en ‘Dr. Zhivago’. De beroemde Charles Bronson, Claudia Cardinale, Omar Sharif en Clint Eastwood liepen hier rond.
De prachtige woestijn van Tabernas
In Spanje zijn in de woestijn bij Tabernas 80 westerns opgenomen. Elke dag zijn er shows.
Soms lijkt het wel of ik in Nevada ben. En niet in de woestijn in Spanje…
In het mini-dorpje ‘Fort Bravo’, dat zichzelf ‘Texas Hollywood’ noemt, zijn de decors nog te bezoeken. Via shows kan ik nog even genieten van het ouderwetse western-gevoel. Al schietend racen cowboys op hun paarden door de stoffige straatjes, langs de saloon, de bank, de sheriff en nog veel meer. Het wilde westen komt helemaal tot leven. Ook daarvoor hoef ik niet naar Amerika. Ooit liep ik in Nevada door verlaten mijndorpen uit de vorige eeuw. Dát gevoel komt terug hier in Spanje!
Is de woestijn nog te stoppen?
Mijn gidsen in de Sierra Nevada zijn geen van allen erg optimistisch. Gids José, tijdens onze hike in Capileira: “De mensen die ik begeleid hebben geen connectie meer met de natuur. Ze snappen niet echt hoe belangrijk het is om de natuur te sparen. De eeuwige sneeuw is binnenkort verdwenen. De volgende oorlog gaat over water.” Gids Inés, tijdens een hike in Monachil: “Ik begeleid steeds vaker luidruchtige schoolklassen die de Sierra Nevada zien als een pretpark. En bij het ski-resort wordt alle vuilnis in een rivier gedumpt. Dat moet echt stoppen.”
De woestijn rukt op,maar er zijn grote projecten gaande om dat te stoppen.
Toch zijn er ten noorden van de Sierra Nevada, één van de droogste gebieden van Europa, projecten gaande om de verwoestijning een halt toe te roepen. Zoals er in de Sahara miljoenen bomen worden geplant (The Great Green Wall), gebeurt dat ook in Spanje. De organisatie ‘Alvelal’ werkt daar samen met de Nederlandse NGO ‘Commonland’ (van Willem Ferwerda) om boeren te helpen en te overtuigen het land anders te beplanten en vruchtbaar te houden. Volgens de Verenigde Naties kan het project het lokale klimaat ten goede veranderen. Als er dan nog maar wel een heel klein stukje woestijn overblijft voor mij. Want voor mij is de woestijn echt genieten…
Meer info
- Spain Info | Toerisme Andalusie | Toerisme Granada
- Meer over overnachten in de grotten van Andalusië
- Meer over de projecten tegen de verwoestijning
Na de woestijn nog even hiken in Monachil.
- Nachttrein naar Praag – groen, snel en comfortabel - 12 april 2024
- Interlaken – winterpret voor niet-skiërs - 20 februari 2024
- Beleef Bologna via Interrail - 22 november 2023
