Het is winderig en koud. Mannen in witte gewaden lopen in groepjes over straat. Er klinkt gebrul. De straten van Hollum worden ‘geveegd’, zoals het heet: vrouwen en jongeren moeten vanaf vijf uur naar binnen. Tijdens Sunneklaas zijn overal de gordijnen dicht. En als er toch ergens licht naar buiten schijnt worden de ramen ingeslagen – dat doe je daarna nooit weer. De straatlantaarns zijn uit, auto’s mogen niet meer rijden. Er is veel geheimzinnigheid – Sinterklaas is hier duivels. En Zwarte Piet bestaat hier niet.
Sunneklaas op Ameland
Sunneklaas – voor echte mannen
Om zeven uur zijn de straten schoon en gaan de mannen op geheime adressen naar binnen. Ze verkleden zich en komen na een uur in angstaanjagende vermommingen weer naar buiten. Niemand herkent iemand, zelfs familie niet, en de mannen praten met verdraaide stemmen. Ze blazen en grommen luid in buffelhoorns. In groepen van acht dolen ze door de straten, op zoek naar jongeren en vrouwen. Om die daarna alsnog hardhandig met hun staf naar binnen te ‘tikken’.
Sunneklaas – duivels broertje van Sinterklaas
Ik sta in een tuintje koud te worden. Ik ben hier per ongeluk beland. Overal klinkt gevaarlijk gegrom: Sinterklaas brult in zijn buffelhoorn. Angst golft door het dorp. Als groepen elkaar tegenkomen worden de krachten afgetast. Handen worden geschud, er wordt getrokken aan elkaar (fûskje), wie is wie? Is dit misschien een jongere die zich heeft verkleed? Is dit een verklede vrouw, die illegaal op straat is? Het loopt dit keer goed af – de Sunneklazen laten elkaar met rust en zoeken verder.
Mijn hart klopt sneller dan normaal. Ik kijk ademloos toe en bemoei me nergens mee. Want pottenkijkers worden niet zo gewaardeerd. Zo werd ooit in vier minuten de auto van de burgemeester slooprijp gemaakt – hij wilde zijn licht niet uitdoen. Amelanders zouden het liefst zien dat de boot niet vaart deze twee dagen. En hotels en restaurants zijn sowieso gesloten. Ik heb geluk dat ik überhaupt ergens op Ameland een bed gevonden heb voor vannacht. In de verte komt weer grommend een groepje aangelopen. Precies mijn kant op…
Sunneklaas – duivels broertje van Sinterklaas.
Sinterklaas – Germaans ritueel
Vrouwen en jongeren zitten vanaf vijf uur in ‘huisjes’. Dat zijn cafés en particuliere huizen die door een van hout getimmerde entree te herkennen zijn. Ze mogen niet op straat. De mannen gaan de huisjes in en uit, en drinken en dansen zich er warm. En wanneer er met de staf gestampt wordt – dansen vrouwen ook. Zo gaat het hier op 4 en 5 december al eeuwen lang. De wind huilt en ik kruip nog verder in mijn jas…
Het ritueel van Sunneklaas heeft een heidense geschiedenis. De Germanen stonden model. Het ging erom de duisternis te verjagen en de vruchtbaarheid te vieren. Je ziet die gebruiken ook nog steeds in Oost Europa (Krampus), Noord-Frankrijk en op andere plekken, waarbij de angst voor het donker en het stimuleren van de vruchtbaarheid centraal staan. Ook op onze geïsoleerde waddeneilanden is de traditie nog altijd levend.
De straten van Hollum zijn geveegd: vrouwen en jongeren moeten na vijf uur binnen blijven.
Sunneklaas – niet voor vreemden
De eigenaar van mijn slaapadres, ergens op Ameland, liep jarenlang zelf mee als Sunneklaas. Ik hoor de vreemdste details. Zo vertelt hij trots hoe zijn zoon als jongere een hele avond uit de handen van de Sunneklazen wist te blijven – hij was zo sterk als een beer. Vanavond is hij mijn beschermheer en loodst hij me door de straten van Hollum, waar de traditie nog het sterkst aanwezig is. Geen vrouwen te zien, en al helemaal geen vrouwen van de vaste wal. Bij de huisjes gaan we maar niet naar binnen, is zijn advies. En dat lijkt me een goed plan.
De traditie van Sunneklaas zal nog wel even blijven bestaan op het geïsoleerde eiland. Hier geen Zwarte Piet, geen roetveeg Piet, geen andere moderne fratsen. Al in oktober beginnen de Amelander mannen op schuiladressen te werken aan hun pakken. Het schept een band. In het kleine Hollum is iedereen ermee verbonden: traditie is traditie, kom niet aan Sunneklaas. En pottenkijkers zijn gewaarschuwd, bemoei je nergens mee, blijf aan de kant staan, want Sunneklaas is alleen voor Amelanders.
Naschrift: binnen een dag na deze reportage kwamen op de redactie de eerste dreigmails binnen vanaf Ameland. Reishonger is echter van mening dat een respectvolle reportage van een activiteit die plaats had op de openbare weg – en waarin we op een normale manier terecht kwamen – in 2019 gewoon gepubliceerd kan worden. Van besloten feesten doen we geen verslag. Dit was openbaar.
- Beleef Bologna via Interrail - 22 november 2023
- Noord-Duitsland – tussen Elbe en Wezer - 13 oktober 2023
- Reistijdenkaart Europa – de trein is best snel - 9 oktober 2023
