Ontdek het oosten van Eiland IJsselmonde

Afgevallen bladeren en kastanjes, overal paddenstoelen. Bloeiende cichorei en ijzerhard, bessenpracht met Viburnums, wuivende halmen, pluimen en aren. De dagen worden korter, de temperatuur daalt en het groene blad aan de bomen verkleurt naar prachtige rode en gele tinten. Kortom, de herfst is begonnen! Waar kun je beter de verandering van seizoenen beleven dan midden in de natuur? Om helemaal in de herfstsferen te komen deelt Reishonger vijf wandelgebieden op Eiland IJsselmonde waar het nieuwe seizoen optimaal kan worden beleefd.

Want onder de rook van Rotterdam, in een in uitzonderlijke mate verstedelijkt gebied, vind je schitterende en unieke natuurgebieden. Soms liggen de gebieden goed verstopt achter woonkernen of bedrijventerreinen, maar eenmaal aangekomen is het er prachtig wandelen, fietsen, varen of vogelspotten. En sinds kort is wandelen hier extra leuk met de gloednieuwe verhalenwandeling van Ontdek IJsselmonde. En niet alleen in de herfst overigens.

Hoewel je het misschien niet direct zou zeggen, is het Eiland IJsselmonde een verrassend gevarieerd gebied tussen Rotterdam en Dordrecht, waar volop wordt gewerkt aan oases van groen in het verstedelijkt landschap.

donckse bos - verhalenwandeling eiland ijsselmonder

Ontdek het oosten van Eiland IJsselmonde

Reishonger neemt je mee langs de mooiste plekken in het oostelijk deel van IJsselmonde waar de verhalenwandeling langskomt. Van landschapstuinen en bijzondere buitendijkse polders met allerlei vogels tot groene oases met zeldzame grienden en ruige stormbossen. Maar ook gezellige dorpen, kerken en molens. Een unieke plek, leuk voor jong en oud!

Het leuke is dat je al deze natuur goed met elkaar kunt verbinden door een mooie fietstocht over historische dijken. Van het Donckse Bos via de Crezéepolder en natuureiland Sophiapolder tot het Develbos en het Waalbos. Dit zijn onze favoriete natuurgebiedjes in het oosten van Eiland IJsselmonde, in het gebied rond Ridderkerk en Zwijndrecht!

Eiland IJsselmonde verhalenwandeling

#1 Huys ten Donck met het Donckse Bos en de Donckse Velden

Huys ten Donck (nummer 6 op het kaartje hierboven) is een 18e-eeuwse buitenplaats in Rococo-stijl. Het is een van de weinige oorspronkelijke buitenplaatsen van Nederland; het (zomer)verblijf voor de welvarende regentenfamilie Groeninx van Zoelen in Rotterdam. Het landhuis is vandaag de dag bewoond door jonkvrouwe Catharina Groeninx van Zoelen, nazaat van de oorspronkelijke bouwer.

Het leuke is dat je de prachtige tuin van Huys ten Donck, het Donckse Bos genaamd, met een wandelkaart mag bezoeken. Deze is voor 1 euro te koop bij het BP tankstation om de hoek. Huys ten Donck zelf is alleen op afspraak te bezoeken. Het Donckse Bos is het oudste Engelse landschapspark van ons land, vol hoogteverschil, kronkelige paden, waterpartijen en siergebouwtjes. In het bos groeien bijzondere bomen en planten, waaronder allerlei stinzenplanten – bijzondere verwilderde voorjaarsbloemen. Het park is dan ook een echte aanrader in de vroege lente, als al die typische voorjaarsbloeiers voor bosbodems met een bloemtapijt zorgen!

Om het Donckse Bos heen liggen de Donckse Velden, voormalig agrarisch gebied dat is opgekocht als bufferzone, om de natuur rondom de buitenplaats te beschermen. Plannen liggen klaar om het voorterrein van Huys ten Donck om te vormen tot een getijdenpark, de Donckse Grienden, waarbij de historische haven wordt hersteld en het ‘boothuys’ herbouwd. Een rondwandeling van een kleine 7 kilometer laat je kennismaken met een afwisselend natuurgebied. De buitenplaats, de omringende velden en de Donckse grienden vormen de ingrediënten voor deze prachtige natuurwandeling.

Dit is een uniek stukje Nederlands cultureel erfgoed dat tot de verbeelding spreekt. Huys ten Donck draagt bij aan de identiteit en beleving van Eiland IJsselmonde en vertelt iets over de ontstaansgeschiedenis van het eiland. Een unieke oase van rust, ruimte en pure Hollandse glorie voor jouw portie cultuurhistorie!

donckse bos
huys ten donck

Tuin van Huys ten Donck

donckse bos heilige huisjes

De ‘Heilige Huisjes’ van kunstenaar Louise de Vries Lentsch

donckse bos

donckse bos

Speelhuisje in het Donckse Bos

Verhalenwandeling Eiland IJsselmonde - Donckse bos en Donckse velden

Donckse Bos

donckse bos

Uitzicht op de Donckse Velden

#2 De Crezéepolder, de Gorzen en het Ridderkerkse Griend

Enkele jaren geleden was de Crezéepolder nog in gebruik als landbouwgrond. Tot 2015 keek je uit over aardappelvelden en weilanden. Maar de laatste tijd gaan steeds meer landbouwpolders in het gebied tussen de Biesbosch en de Noordzeekust op de schop. Ook in de Crezéepolder herstelt het programma Deltanatuur in het kader van “ruimte voor rivieren” de oorspronkelijke waternatuur van vóór de inpoldering en zo kreeg de Crezéepolder een nieuwe bestemming als waterberging en natuurgebied. Er werden geulen gegraven en in november 2016 werd de rivierdijk doorgestoken, zodat het rivierwater twee keer per dag de polder in en uit kan stromen. Het verschil tussen eb en vloed van bijna één meter zorgt voor bijzondere, zeldzame zoetwatergetijdennatuur waar de vogelpopulatie kan groeien en de soortenrijkdom flink toeneemt. Mooi om doorheen te wandelen en prima voor planten zoals het Sint-Janskruid en Rode Waterereprijs.

Het natuurgebied de Crezéepolder is populair bij wandelaars en hardlopers, maar in het bijzonder bij vogelliefhebbers. Er zijn grote en hier en daar diepe waterpartijen, onverharde wandelpaden en twee vogelkijkschermen. Riet en wilde planten schieten hoog op. En juist zo’n terrein trekt vogels aan. Zeer zeldzame vogels zelfs. Tientallen vogelsoorten hebben van de polder hun thuis gemaakt en nog veel meer soorten onderbreken hier hun trek naar het noorden of zuiden. Je kunt hier de visarend en de Pontische meeuw tegenkomen, op zoek naar voedsel. De bever is nooit ver weg en ook watervogels als de lepelaar en de zilverreiger worden regelmatig gespot. Veel vissoorten uit de rivier, zoals de winde, gebruiken de Crezéepolder als kraamkamer voor hun kroost. Een mooi bewijs dat het aan elkaar koppelen van kleine losse natuurgebieden langs de rivieren goed werkt.

crezeepolder
crezeepolder
crezeepolder ridderkerk
crezeepolder
crezeepolder
crezeepolder

Een rondje wandelen door de voormalige landbouwpolder ligt voor de hand, want de Crezéepolder wordt omringd door dijken en de wandelroute loopt helemaal buitenom. Je maakt dan kennis met de rivier de Noord, het slikkengebied met zijn getijde, de brede rietkragen en als je wilt ook authentieke gorzen en grienden. De Crezéepolder sluit aan op het bestaande naastgelegen Gorzenpark en het Ridderkerkse Griend, twee heel andere biotopen. Wie zin heeft in een stevige wandeling kan ongeveer 10 kilometer wandelen, geheel door het groen! Maar een korter rondje kan ook. In het Gorzenpark, een voormalige vuilstortplaats, staat een uitkijktoren bovenop de heuvel, vanwaar je een prachtig uitzicht hebt over de omgeving. In de winter is dit de plaats waar je moet zijn om met je slee naar beneden te suizen! In de Gorzen kun je trouwens ook goed mountainbiken.

gorzen
gorzen
uitkijktoren gorzen
gorzen
gorzen

Van een heel ander kaliber is de wilgenjungle van de grienden, waardoor avontuurlijke wandelpaden zijn aangelegd. Langs de paadjes, over vlonders en bruggetjes, staan volop wilgen met knoestige stammen, begroeid met allerhande varens en bloemen en daarachter een wild, ontoegankelijk bos met bloeiende ondergroei. Het is in deze omgeving veruit de leukste wandeling voor kinderen. Echt een aanrader!

Ooit had Nederland volop grienden, nu zijn er nog maar een paar over in het hele land. Hier mag de natuur vaak grotendeels haar gang gaan, en dit levert dan ook unieke natuurgebieden op. Hier zie je vogels als de buizerd, havik, sperwer en specht. Een buitengewoon goede plek om de ijsvogel -het symbool van het Eiland IJsselmonde- te zien, is de witte voetgangersbrug naar de Crezéepolder, met uitzicht op de overhangende takken van het Ridderkerkse Griend. In de namiddag kun je bij restaurant Pegasus bij de Sint Joris jachthaven terecht. Ook in het Ridderkerkse haventje laat de bever zich zo nu en dan zien.

grienden
ridderkerkse griend
grienden
Restaurant Pegasus - jachthaven Ridderkerk

#3 Natuureiland Sophiapolder

In rivier de Noord ligt de Sophiapolder, nog zo’n polder die recent is heringericht tot natuurgebied. De Sophiapolder was zandbank, werd omstreeks 1850 ingepolderd en decennia lang gebruikt als landbouwgebied. Liepen er in de jaren negentig nog koeien in de weilanden op het eiland, nu foerageren tientallen steltlopers en andere watervogels op de slikplaten – gedeelten van de oever die bij elke vloedbeweging overspoeld worden. In 1996 besloot de overheid het eiland aan de natuur terug te geven, ter compensatie van de aanleg van de Betuwelijn, die op deze plek 25 meter onder je voeten door de Sophiaspoortunnel dendert. De grond werd gesaneerd en de dijken eind 2011 doorgeprikt.

Vandaag is het een mooi gebied dat met een kade met een rietkraag en wilgenhoutdammen klaar is voor de toekomst. Het gebied met zandplaten, kreken en voedselrijke slikplaten verandert voortdurend onder de invloed van het getij, en werkt als een magneet op vogels. Op de hogere grond groeien planten, grassen en kruiden; ideaal terrein voor vlinders, libellen en verschillende soorten hommels en bijen. In de natte delen groeit waterereprijs, riet en spindotter, die hier en in de grienden in het voorjaar hele gebieden geel kleurt. Let tijdens je rondwandeling (ja, dat kan!) op de rietgors die vaak vanuit de top van een rietpluim zingt en kijk vooral ook in de lucht, dan zie je misschien een visarend die boven de kreken jaagt. Vooral tijdens de schemering heb je goede kans bevers te spotten die knagen aan de bast van een wilg.

Het uitkijkpunt aan de zuidkant biedt een fraai zicht op het rivierfront van de historische stad Dordrecht. Het uitkijkpunt aan de oostkant ziet uit op de Noord, onderdeel van de druk bevaren scheepvaartroute Rotterdam-Antwerpen. Vanuit de vogelkijkhut in het midden geniet je van het in- en uitstromende water en de bijzondere natuur die daar bij hoort. Door de invloeden van eb en vloed zal het natuureiland zich de komende jaren op dynamische wijze verder ontwikkelen. Dit proces kun je vanaf de dijk en het vlonderpad goed volgen.

Om op de Sophiapolder te komen voor een rondwandeling (ja, dat kan!) van 2,5 kilometer over vlonders en dijken, kun je op woensdag en in het weekend gebruik maken van het gratis veerpontje dat vertrekt vanaf de Veersedijk. Een leuke ervaring, zeker voor kinderen, met een mooi uitzicht over het water. Er is een zelfvoorzienend bezoekerscentrum op het eiland, waar je tijdens het vaarseizoen terecht kunt voor een drankje en waar de kinderen zich kunnen vermaken met een mooie film over Koningin Sophia, de vrouw van Koning Willem III.

natuureiland sophiapolder
Overvaren naar de Sophiapolder
vogelspotten sophiapolder
sophiaeiland bezoekerscentrum
sophiaeiland bezoekerscentrum
Sophiapolder
Sophiapolder Eiland IJsselmonde
Dijk Sophiapolder
Slikplaten Sophiapolder
Natuureiland Sophiapolder

#4 Het Develbos en de Munnikendevel

De Devel is een afgedamd riviertje in de Zwijndrechtse Waard, dat over een lengte van zo’n acht kilometer vanaf het Develpark via het Munnikepark, langs Kijfhoek en de Kleine Lindt naar de Oude Maas slingert. De Devel werd rond 1900 grotendeels gedempt, maar is zestig jaar later opnieuw uitgegraven als natuurcompensatie voor uitbreiding van rangeerterrein Kijfhoek (Munnikendevel). Op de oever is recent, in gedeelten tussen 2003 en 2016, een bos aangeplant met de toepasselijke naam het Develbos. Duizenden nieuwe bomen zijn toegevoegd en de natuur is volop in ontwikkeling. Naast bos is er ruimte gemaakt voor een waterpartij en enkele forse open ruimten. Bijzonder is vooral dat de oorspronkelijke oeverwallen hier nog zichtbaar zijn omdat die nooit zijn gebruikt om dijken op te bouwen. Al deze elementen geven het Develbos een heel afwisselend karakter en vogels hebben het gebied al snel goed gevonden.

In het nieuwe bos zag je eerst vooral de zogenaamde pionier soorten, vogels die zich vestigen in kale nieuwe gebieden met slechts hier en daar een struikje, zoals de graspieper en blauwborst. In de loop der tijd kwamen steeds meer struiken tot ontwikkeling en begonnen de aangeplante bomen hoger te worden, wat sprinkhaanzangers, roodborsttapuiten en grasmussen aantrok. Inmiddels verlaten deze soorten langzaam het gebied. Het struweel wordt te hoog en de bomen beginnen op een bos te lijken, zodat tjiftjaf, vink en houtduif steeds meer te horen zijn. Langs de Devel broeden allerlei rietvogels en zangvogels, maar ook buizerd en sperwer zijn te zien. Op de waterpartij zijn altijd eendensoorten te zien – de mooiste is de pijlstaart. Als het bos ouder wordt, komt er meer ruimte voor bosvogels en naar verwachting volgen dan ook meer spechten en uilen. Voor bloeiende planten en vlinders zijn de bosranden, zeker als die op het zuiden liggen, de mooiste plekken.

develbos met uitzicht op de devel
paddenstoelen in het develbos
wandelpad develbos
develbos aangeplant eiland IJsselmonde
develbos - een aantrekkelijk bos voor iedereen
develbos

Ondanks de ligging in een behoorlijk hectische omgeving, is het goed mogelijk om in het Develbos rust te vinden. Met gemak is hier een wandeling van meer dan een uur te maken. Bij een van de vijvers vind je een pontje waarop je jezelf naar een eilandje kan trekken. Langs het water is een prachtige wandelroute uitgestippeld. Vooral langs de oever tegenover de Kijfhoekkerk is het prachtig struinen! Tijdens het broedseizoen is een deel afgesloten om de rietvogels te beschermen. Vanuit het Develbos zijn twee andere mooie plekken eenvoudig aan te doen; het Munnikepark met het prachtige arboretum en de oude kerkjes van Kijfhoek en Pieterman.

develbos

Het Pietermankerkje is waarschijnlijk gebouwd rond 1334 en daarmee de oudste kerk van de Zwijndrechtse Waard

munnikepark arboretum en weetpunt

wandelroute netwerk eiland ijsselmonde

#5 Het Waalbos en de Rijsoordse molen

De Waal is een uniek stukje van Eiland IJsselmonde, met een rijke historie. Deze rivierarm scheidde Ridderkerk van Zwijndrecht totdat hij bij de Noord werd afgedamd bij Oostendam en bij de Oude Maas bij Heerjansdam. Al in de 19e eeuw kwamen -vooral Amerikaanse- kunstenaars die in Parijs studeerden of werkten in de zomermaanden naar Rijsoord. Het is ook de plek waar de capitulatie van de Nederlandse strijdkrachten aan de Duitsers plaatsvond. De oude lagere school waar generaal Winkelman de overgave tekende nadat Rotterdam gebombardeerd werd, is nu een museum. Ook nu nog is het stuk rond de Waal een schitterend natuurgebied met schilderachtige vergezichten.

Ook bij het Waalbos is sprake van nieuwe natuur op een stuk polder met voorheen landbouwgrond, in een mooie hoek van de rivier de Waal. Want naast herstelde buitendijkse natuur zijn de laatste jaren ook binnen de dijken van het eiland volop positieve ontwikkelingen te zien – hier ter compensatie van nieuwbouwwijken en CO2-uitstoot. De naam ‘Waalbos’ dekt overigens niet geheel de lading. De eerste plannen gingen inderdaad nog uit van een bos, maar het gebied bestaat uiteindelijk meer uit een half open landschap met struweel, waterpartijen met rietoevers en open weidegebied. Dat er in de omgeving van de Waaloever geen bos is aangeplant komt goed uit voor de molen en de zeilers. Door het grotendeels in 2017 aangelegde Waalbos loopt een beperkt aantal ruime wandel- en fietspaden. Speciaal voor kinderen is er bij de molen een kabouterpad aangelegd. Na afloop haal je het Kabouterdiploma op bij Bezoekerscentrum Waalbos. Bij mooi weer kun je zwemmen bij Waalboezem – Surfbocht en aan de overkant bij de Wevershoeve, of een bootje huren bij de Theetuin.


waalbos-kabouterpad-rijsoord

Kabouterpad Waalbos


waalbos paddenstoelen


waalbos ridderkerk

Langs de Waal is een molen gelegen en een oude herberg waarin nu een chique restaurant met terras aan het water gevestigd is. ‘De Kersenboom’ is de trots van Rijsoord. Zijn originele plek was aan de Waaldijk, ongeveer tegenover de plek waar hij nu staat. Eind 20e eeuw werd de Stichting De Rijsoordse Molen opgericht, die met succes ijverde voor het behoud en herstel van de imposante korenmolen van bijna 200 jaar oud. Op de nieuwe stek aan de Waalweg is de molen op een ruim twee meter hoge heuvel neergezet zodat hij ongehinderd van de wind kan profiteren, en in fasen geheel gerestaureerd. Op dagen dat er voldoende wind staat wordt er na ruim 30 jaar stilstand weer regelmatig tarwe gemalen, afkomstig van de nabijgelegen Hofstede de Paradijshoeve. Dat betekent wel dat de wind vrij spel moet hebben in het gebied rondom de grondzeiler, vandaar ook de kunstmatige verhoging en het gedeeltelijk ingegraven bezoekerscentrum, want het bouwwerk mocht niet hoger worden dan de onderzijde van de wieken van de molen om de windvang niet te belemmeren. In het bezoekerscentrum de IJsvogel is informatie te vinden over de Rijsoordse Molen, het Waalbos en de natuurgebieden in de directe omgeving. Ook worden er veel exposities en workshops georganiseerd. De molen zelf is ook absoluut een bezoekje waard!

Rijsoordse Molen geopend

rijsoordse molen graanstenen

De molenaar legt de werking van de maalstenen uit

Rijsoordse Molen De Kersenboom

Meel en heerlijke brood-, cake- en pannenkoekmix haal je op de Molen in Rijsoord

Rondje Oost-IJsselmonde

Zoals gezegd kun je al deze nieuwe natuur goed met elkaar verbinden door een mooie fietstocht. Een fietsroute via de oostelijke rand van IJsselmonde versterkt het eilandgevoel. Want de plekken waar zowel het water als de polders zichtbaar zijn, benadrukken de ligging in de delta. Een complete dijkenroute is hier ideaal, want langs de oever is een kralensnoer aan getijdenparken en gebiedsontwikkelingen ontstaan. En historische dijken zoals de Pruimendijk, Noldijk en Lindtsedijk geven bij uitstek vorm aan de landschappelijke eigenheid van Eiland IJsselmonde. De relatieve hoogte, de bochten en de oude beplanting, de dijkhuizen en boerderijen zorgen voor aantrekkelijke fietsroutes. De waterbus en de pontjes (fietsen kunnen mee) maken het mogelijk de route in te korten of over te varen richting Kinderdijk, de Biesbosch en de Hoeksche Waard.

Waar je je fietstocht ook start, op alle locaties is voldoende gratis parkeergelegenheid. Met de waterbus kies je voor halte De Schans (Ridderkerk) of Noordeinde (Hendrik Ido Ambacht). Zwijndrecht en Barendrecht hebben een treinstation. Start je je fietstocht (zie link) bij Huys ten Donck, begin je op de nieuwe fietssnelweg over de Ringdijk, dwars door de Gorzen, richting de Crezéepolder. Een aangename manier om bij het startpunt van je wandeling te komen. Wanneer je doorfietst naar de Sophiapolder, pak je na je bezoek aan het eiland de Veersedijk naar het Develbos. Sla je de Sophiapolder over, is er een mooie alternatieve route via de Pruimendijk en het Sandelingenpark. Je komt dan via het Munnikensteeg viaduct, met een indrukwekkend uitzicht op de treinen en sporen bij Kijfhoek. Je kunt door het Develbos fietsen en langs bezoekerscentrum ‘t Weetpunt bij het Arboretum. Wil je de route volgen langs de buitenranden van het eiland, dan is er een mooi fietspad door het groen bij de Veerplaat langs de Oude Maas. Daar vind je ook een leuke natuurspeeltuin; Speelpolder Hooge Nesse. Of je volgt de Lindtsedijk, die hier mooi tussen Zwijndrecht en Heerjansdam kronkelt. In Heerjansdam kun je een klein ommetje maken via het historische centrum en de Noldijk, voordat je via een tunnel in de Molenweg richting het Waalbos fietst. Volg een van de fietspaden door het Waalbos of de Waalweg langs de Waal. Terug naar het startpunt bij Huys ten Donck kan via het Oosterpark of het Reijerpark.

De hele route is 30 kilometer en makkelijk in te korten of uit te breiden. Op de website van Ontdek IJsselmonde vind je allerlei mogelijke routes, te voet en op de fiets, door binnendijkse groengebieden en buitendijkse getijdennatuur. Dus stap op de fiets en verken de groene rand van IJsselmonde!

hooge nesse veerplaat
hooge nesse zwijndrecht
speelpolder Hooge Nesse

Een lesje geschiedenis

Eiland IJsselmonde in de huidige situatie is beter te begrijpen met kennis van de ontstaansgeschiedenis en het onderliggende landschap. Maar weinig mensen weten dat het gebied tussen de Oude Maas, de Nieuwe Maas en de Noord een eiland is. En juist dat zorgt voor de verrassende variatie. Natuur in het cultuurlandschap.

Omdat de polder geleidelijk grond en eigendommen verloor aan de voortwoekerende urbanisatie, kun je vandaag de dag goed merken dat er op Eiland IJsselmonde hard gewerkt wordt aan natuurcompensatie. Rond de afgedamde rivieren is jong bos aangeplant, langs de oevers is de typische deltanatuur hersteld. De komende jaren wordt geïnvesteerd in het verbinden van deze binnendijkse groengebieden en de buitendijkse getijdennatuur.

Eiland IJsselmonde – waar cultuur en natuur hand in hand gaan

Van oudsher ligt dit moerasbossengebied midden in het gebied waar de grote Europese rivieren de zee instromen. De naam heeft het eiland te danken aan zijn ligging ten opzichte van de Hollandse IJssel. Tegenover de monding van de IJssel, op een strategische positie ten opzichte van de handelswegen naar Utrecht, werd in de elfde eeuw namelijk slot Islemünde gebouwd, later ontstond hier het dorp IJsselmonde.

De wirwar van rivieren in het deltaland verlegde zich meermaals. Totdat er werd begonnen met de eerste bedijkingen en de mens grip probeerde te krijgen op het gebied. Het landschap van IJsselmonde, zoals wij dat nu kennen, is in de afgelopen duizend jaar ontstaan. Toch gaat de geschiedenis van IJsselmonde verder terug, naar de tijd dat IJsselmonde een veenlandschap was.

Het schijnt dat IJsselmonde al rond 2500 jaar voor onze jaartelling bewoond werd. Het landschap bestond uit rietgorzen en moerasbos (met bomen als wilg, els, hazelaar en berk) dat bestand was tegen overstroming en uitdroging. Het eiland kende een rijke fauna met onder andere wolf, otter en bever. De loop van de kreken en rivieren (de Koedood en de Waal) verdeelde het eiland in drieën: het land van Putten over de Maas in het westen, de Riederwaard in het midden en de Zwijndrechtse Waard in het oosten. De mensen, met name jagers, vissers en houthakkers, pasten zich aan de omstandigheden aan en vestigden zich op de hogere plaatsen. Op de oeverwallen werd bos gekapt (voor de verwarming, behuizing en voedselbereiding) en graan verbouwd. De meeste akkers en nederzettingen verdwenen weer toen de rivieren erg actief werden in de periode vlak na de Romeinen.

De ligging in de monding van de grote rivieren en aan de zee is kwetsbaar. Stevige dijken moeten de inwoners beschermen tegen piekafvoeren van de rivieren en tegen de getijden van de zee.

Rond 1180 werd begonnen met het bedijken van de veenontginningen. Hoewel de eerste bedijkingen al plaatsgevonden hadden, was Eiland IJsselmonde bij aanvang van de 14e eeuw niets dan een verzameling van kleinere eilandjes, omgeven met gorzen en platen en gescheiden door kreken. Het jagen en verzamelen ging geleidelijk over in akkerbouw en veeteelt als hoofdmiddel van bestaan, met vooral koren en in het oosten vlas (voornamelijk langs de Waal). Bij de zoetwatervisserij rond het hele eiland ging het vooral om de vangst van zalm en steur. Veel plaatsen hebben zich op de oeverwallen gevestigd, zo ook Rotterdam en Dordrecht. Vanaf de 14e eeuw werd begonnen met bedijken en inpolderen, indijken en aandijken; de laatste polders werden pas in de 18e eeuw ingedijkt. De Waal en de Devel werden afgedamd en zodoende een binnenwater. Toch vonden er veel overstromingen plaats en regelmatig werden grote gebieden overstroomd en weer opgebouwd.

Grootstedelijk gebied

Alhoewel er een voortdurende strijd geleverd moest worden tegen het water, gaf men de strijd door de strategische ligging van het gebied niet op. In de 17e en 18e eeuw kwam de hele streek geleidelijk tot welvaart, net als de hele republiek in die tijd. De Gouden Eeuw. Het eiland was aantrekkelijk door de gunstige samenstelling van de kleigronden, het Hollandse klimaat, de goede ligging tussen voorname steden en langs de belangrijke noord-zuidverbindingen over land.

Door de aanleg van de Nieuwe Waterweg in 1870 werd Rotterdam bereikbaar voor grotere zeeschepen. De werkgelegenheid nam hierdoor toe waardoor het buitengebied dichtbij de stad een aantrekkelijke woonlocatie werd voor forensen. Overal in de dijkdorpen kwamen bedrijven tot bloei: zoutketen, steenplaatsen, scheepswerven, scheepssloperijen en industriemolens. Sinds de tweede helft van de 19e eeuw is het eiland in een stroomversnelling geraakt. Treinen, bruggen, tunnels, snelwegen, tramverbindingen. De annexatie van de gemeente IJsselmonde door Rotterdam. Een gordel van havens met bijbehorende industriegebieden. Van 21.000 inwoners in 1950 is het inwoneraantal binnen enkele jaren vertienvoudigd. Om te voorkomen dat het stedelijk gebied van Rotterdam en Dordrecht aan elkaar zou groeien is in 1977 het oostelijk deel van IJsselmonde aangewezen als Rijksbufferzone, een open zone waar de stad even onzichtbaar zou zijn. Jaren nadien blijkt dat deze missie gefaald is en er te weinig invulling is gegeven aan de groene bufferzone. Het gebied is sterk versnipperd geraakt door de aanleg van rangeerterrein Kijfhoek, de A15, de A16, de Betuwelijn en de HSL, en de nabijheid van de steden is overal voelbaar.

Anno 2021 is het landschap geheel door de mens bepaald en ook de invloed van het water is door de deltawerken en de inpoldering gering geworden. Eiland IJsselmonde is sterk verstedelijkt, met grote woonkernen, veel infrastructuur en bedrijvigheid. Van het oude landschap is vrijwel niets over, op enkele grienden langs de Noord en de Oude Maas na. Ook van de oude kastelen en de landbouw is weinig meer over. De wolf is sinds 1850 uitgestorven, net als de bever en de otter. De vegetatie is grotendeels verarmd, wat er nog staat is veelal aangeplant. Er zijn veel woningen en bedrijventerreinen bijgekomen. Inmiddels wonen op Eiland IJsselmonde bijna een half miljoen mensen; het eiland is uitgegroeid tot het dichtstbevolkte eiland van Nederland. De komende jaren zal het aantal inwoners op IJsselmonde verder toenemen en de regio heeft dan ook nog een forse woningbouwopgave.

Toekomstperspectief Eiland IJsselmonde

Door de sterke verstedelijking en de vele infrastructuur is het groene areaal op IJsselmonde de laatste decennia aanzienlijk kleiner geworden en zijn het landschap en de natuur sterk versnipperd. Dit heeft geleid tot een afname van het aantal soorten planten, insecten en vogels en een verbrokkeling van de recreatieruimte. Gelukkig heeft de Landschapstafel IJsselmonde veel ambities. De Toekomstvisie van Groen IJsselmonde (pdf) is hiervan een mooi voorbeeld. Dit document verbeeldt de kansen voor Eiland IJsselmonde en beschrijft het gewenste beeld van het groene landschap over 20 jaar.

De ruimtelijke effecten van verstedelijking, zoals woonwijken, bedrijventerreinen en een dicht wegennet dragen bij aan de versnippering van de natuur.

bestemming ijsselmonde

natuurlijk ijsselmonde

Want groen is er gelukkig nog, met name langs de randen van de dorpen. Rond de Devel en de Waal is jong bos aangeplant, met lommerrijke waterpartijen voor water- en rietvogels. De komende jaren wordt geïnvesteerd in het verbinden van de binnendijkse groengebieden en de buitendijkse getijdennatuur. Barrières moeten worden opgeheven door een verbinding tussen gebieden als het Waalbos in Ridderkerk, het Develbos en Hooge Nesse in Zwijndrecht, Sandelingen Ambacht en de Wevershoeve in Barendrecht, zodat er een robuuste ecologische structuur ontstaat. Binnendijks wordt ingezet op groene corridors voor fietsen, wandelen en sporten. Extra aandacht wordt besteed aan de afgedamde rivieren en aan het casco van dijken. Want naast een kenmerkend én verbindend element voor Eiland IJsselmonde, beleef je vanaf de hoger liggende dijken het polder- en deltalandschap op zijn mooist.

Rijsoordse Molen, de trots van Rijsoord

Zeldzame natuur op Eiland IJsselmonde

Buitendijks is sinds het jaar 2000 hard gewerkt aan het herstel van de typische zoetwatergetijdennatuur langs de oevers. In de afgelopen jaren is er in de hele delta bijna tweeduizend hectare deltanatuur bijgekomen. Natuur onder invloed van getij. Het streven is dat er langs de oevers van de rivieren rondom Eiland IJsselmonde straks aaneengesloten gebieden met getijdennatuur te vinden zijn. Elk jaargetij een andere belevenis én met zichtbaar resultaat. Want duidelijk is wel dat de Crezéepolder samen met de Sophiapolder, de Boezems van Kinderdijk, de Kleine Zaag, het Stormpoldervloedbos en de Tongplaat een prachtige reeks stapstenen vormt voor watergebonden flora en fauna.

In de deltanatuurgebieden tussen de Biesbosch en de Noordzee keren zeldzame vissen, vogels, amfibieën en zeldzame en kwetsbare planten weer terug. De zeearend en de visarend broeden er weer en jagen over het glinsterende water. De bever rukt al knagend aan wilgen en riet vanuit de Biesbosch op naar de kust. Het getijde zorgt ook voor bijzondere planten die wel van wat afwisseling houden, als de spindotter en de zeer zeldzame driekantige bies. En dat in de onmiddellijke nabijheid van de Randstad. Je zult begrijpen; in het westen van ons land zijn deze weidse natuurgebieden een kostbaar nationaal bezit!

crezeepolder

Dionne
Laatste berichten van Dionne (alles zien)

Vragen? Suggesties? Of jouw reishonger delen?

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Je mag alleen HTML tags en attributen gebruiken:

<a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>