Loire-Atlantique
De Loire-Atlantique is de naam voor dit Franse departement aan de Atlantische Oceaan, gelegen in de regio Pays de la Loire. Hier vind je een grillige kustlijn, brede stranden, indrukwekkende natuurparken en karakteristieke steden en dorpen. Van de hoofdstad Nantes en de havenstad Saint-Nazaire tot leuke dorpjes als La Baule. Van het moeras van Brière en de zoutmoerassen van Guérande tot de wijngaarden van Nantes.
Guérande
Guérande is onze eerste stop in de verkenning van de Loire-Atlantique. We betreden het ommuurde centrum door een stoere stadspoort. Erachter ligt een netwerk van straten en steegjes met charmante huisjes en een hoofdstraat die leidt naar het kerkplein.
De stadspoort van Guérande
Straatjes met winkeltjes
Op veel plekken zie je de historische rijkdom. Deze was gebaseerd was op de zoutwinning vlak buiten de stad. Nog steeds wordt in de regio het kostbare zeezout Fleur de Sel gewonnen. Op warme dagen vormt het een flinterdunne laag op het wateroppervlakte. Je vindt in het stadje dan ook tal van winkeltjes waar producten gebaseerd op dit zout en op de goedkopere grijze variant worden aangeboden. Daarnaast zijn er galeries en de nodige boetiek-achtige winkeltjes met voornamelijk lokale ambachtelijke producten.
Middeleeuwse architectuur
Hoewel Guérande vrij toeristisch is, wordt het stadje gekenmerkt door een aangename kleinschaligheid, natuurlijk mede in de hand gewekt door de middeleeuwse architectuur met zijn leistenen daken. De kapittelkerk Saint-Aubin, met zijn fraaie kansel is ook zeker een bezoek waard.
De kapittelkerk Saint-Aubin
Het moeras Grande Brière Mottière
Op hemelsbreed tien kilometer van Guérande schepen we ons in op een ‘chaland’, een traditionele platbodem. We maken een rondvaart door het moeras Grande Brière Mottière. Dit moeras strekt zich uit over 7.000 vierkante kilometer en is na de Camargue het grootste moerasgebied van Frankrijk. Langzaam puntert bootsman Gili weg van de steiger langs rietkragen, eilanden en overstroomde grasgebieden. Het gaat stapvoets, of eigenlijk langzamer dan dat.
La Grande Brière Mottière
Bootsman Gili
Dit moeras ligt in een natuurpark waarin ook de menselijke aanwezigheid een plaats heeft. Nijverheid en turfsteken. Tal van rietgedekte huisjes getuigen hiervan. Het deel waar wij doorheen varen is echter vooral het domein van flora en fauna. Het is niet ongewoon om reigers, kluten of kiekendieven te spotten naast de ganzen die in het stukje waar wij doorheen varen de overhand lijken te hebben. Op de momenten dat bezoekers, ganzen en schipper stil zijn en het kabbelen van het water en de vogelgeluiden de overhand nemen scoort zo’n boottochtje hoog op iedere schaal van rustgevendheid. En dan te bedenken dat je stapvoets een klein uurtje hebt gevaren terwijl het gebied bijna net zo groot is als Noord-Brabant en Limburg samen.
Villa’s langs de kust
Pornichet, een wat voorname kustplaats, was lang een onderdeel van de buurgemeentes Saint-Nazaire en La Baule-Escoublac. Pas in 1900 werd het een aparte gemeente en groeide verder uit tot wat het nu is. Zoals dat vaker gaat met dit soort fraaie plekken werd het eerst ontdekt door artiesten en kwamen daarna de rijken die er een tweede huis bouwden. In dit geval begon dat met uitgevers en boekverkopers uit Parijs. Aan de boulevard langs de kust en in het directe achterland werden fraaie villa’s gebouwd. Die architectuur is nog steeds te bewonderen, hoewel ze wat ontsierd wordt door de alomtegenwoordige witte rolluiken. Een wandeling tegen zonsondergang is een mooie manier om het plaatsje te ontdekken. En dineren op het strand een mooie manier om de dag te beeindigen.
Villa in Pornichet
Villa in Pornichet
Dineren op het strand bij Pornichet
Ook St Nazaire, de havenstad van de Loire-Atlantique, heeft zijn deel fraaie stadsvilla’s en appartementsgebouwen. Op elektrische fietsen zwieren we over de fraaie boulevard, met groen en bomen langs een sfeervolle bebouwing naar een stadspark en verder naar een stukje kust met traditionele vissershuisjes.
De sfeervolle boulevard van Saint-Nazaire
De kleine hutjes zijn te huur voor vier uur of langer en hier kun je letterlijk de stad de rug toekeren om je op de zee te richten. Om vis te vangen laat je een kruisnet zakken om dat na een tijdje weer op te halen.
Vissershutten in Saint-Nazaire
Dat gaan we natuurlijk proberen; we laten het net zakken en halen het weer op. De buit is een klein visje, dat ook na herhaalde pogingen het net niet wil verlaten. De beheerder van het huisje zal het later oplossen, naar we hopen niet culinair.
Saint Nazaire, de havenstad van de Loire-Atlantique
We fietsen verder naar een immens gebouw, een betonnen reliek uit de Tweede Wereldoorlog met een maar liefst acht meter dik dak. Ooit vertrokken vanaf Saint Nazaire de trans-Atlantische lijnschepen naar Cuba, Mexico en Panama. In de Tweede Wereldoorlog werd die haven vervangen door een Duitse U boot basis die bestand moest zijn tegen luchtaanvallen. Vandaar het dak.
De U boot basis
Tijdens de ‘raid of Saint Nazaire’ werd de basis echter onklaar gemaakt door een schip in de sluizen tot ontploffing te brengen, waarbij het dak weinig bescherming bood. Tegenwoordig is dit rauwe complex omgevormd tot een basis voor interessant toeristisch en cultureel aanbod waarbij goed gebruikt wordt gemaakt van de mogelijkheden die het gebouw biedt.
Bezoek aan de Espadon
Hoe kun je een onderzeebootbasis beter gebruiken dan voor het tentoonstellen van een onderzeeboot? In één van de bunkers ligt dan ook de Espadon, de eerste Franse onderzeeër die onder het poolijs voer. Je kunt op de romp van de onderzeeër de functies en installaties die zich binnenin bevinden geprojecteerd zien. De boot wordt afwisselend in kleuren verlicht. Soms lijkt de grauwstalen romp wel van koper.
De Espadon
Eenmaal binnen word je via een koptelefoon rondgeleid door Marc, een journalist die meevoer op een tocht onder het Noordpoolijs:
“De onderzeeboot is klaargemaakt voor een expeditie tot aan de ijsbank van de noordelijke Atlantische oceaan. Deze bijzondere reis is een primeur in de Franse duikbootgeschiedenis!”
“Deze expeditie was een duik in het duister: het was onzeker of het materiaal bestand was tegen het poolklimaat. Hoe zouden de radio’s het gaan doen? Zouden de mariniers niet lijden onder de kou. Zou de romp van de boot de druk van het noordpoolijs weerstaan?”
Door zijn stem zijn de geluiden te horen die bij een onderzeeer horen, voor een complete ervaring. Ik loop van de boeg naar de achtersteven door smalle gangen vol buizen, kleppen, pijpen en afsluiters.
Buizen en kleppen
In de machine
Meer buizen en kleppen
Een mooie ervaring
Dit zijn de ingewanden van een machine en ik krijg het gevoel dat de mens hier ten dienste stond van die machine die hem in ruil daarvoor in leven hield. Ik beklim de commandobrug en kijk naar het beeld dat de periscoop ooit liet zien, begeleid door de uitleg van Marc:
“5 mei. In de operatiecentrale heerst volmaakte stilte. Hier zijn -in een wirwar van kabels, sturen en hendels- de apparaten bijeen gebracht voor de besturing van de onderzeeboot, en vooral zijn ogen en oren. Zijn ogen, dat zijn de twee periscopen. Boven in de commandobrug zit de bewakings-periscoop die de officier van de wacht laat draaien om een algemeen overzicht te krijgen, en de aanvals-periscoop, die veel discreter is. Die heeft maar een paar seconden nodig om tevoorschijn te komen, zodat hij niet aan de waterspiegel wordt ontdekt.”
“De ‘luistervinken’ zitten geconcentreerd te werken, koptelefoons op hun hoofd. Deze bemanningsleden herkennen de geluidsidentiteit van elke boot dankzij microfoons en een sonar. Glémarec, de baas van de operatiecentrale, maakt gebruik van de radar die oppervlakteschepen tot aan 130 km kan opsporen. Op de plotter noteert hij elk element dat hij heeft gehoord en gelokaliseerd.”
“Half acht ‘s avonds. De 66ste noorderbreedte is in zicht: de poolcirkel komt dichterbij.”
De commandocentrale
Marc verhaalt verder over het leven, eten en slapen aan boord, de werking van motoren, de voorbereiding van de poolexpeditie en de afloop. Steeds in de ruimte waar dat verhaal thuishoort. Een mooie ervaring.
De trans-Atlantische schepen
Ook Escal’Atlantic, een museum gewijd aan de geschiedenis van de trans-Atlantische stoom- en motorschepen, is gevestigd in het bunkercomplex. Hierbij is goed gebruik gemaakt van de ruimte. Lopend door lange gangen zie ik de ingerichte hutten met authentieke voorwerpen uit de oceanliners, de promenade langs de reling met een geprojecteerd uitzicht, de brug met instrumenten, de eetzalen en tenslotte is er de mooi gereconstrueerde bar. Ertussen krijg je een goede indruk van de tijd dat mensen per schip reisden. Dit waren geen cruiseschepen, maar lange tijd was het de manier waarop mensen die permanent of tijdelijk verhuisden tussen de continenten reisden. Er zijn foto’s van schepen waarop je kunt zien hoe die steeds groter en luxueuzer werden, althans in de eerste klasse. En je passeert verschillende interactieve onderdelen en audiovisuele displays die sfeer toevoegen aan ruimtes en voorwerpen.
Gezicht vanaf de brug
Promenadedek
Tot slot van de rondleiding neem je plaats in een reddingsboot die in het ondergelegen water zakt. Kortom ook hier een mooi gebruik van de mogelijkheden die het complex biedt.
We vervolgen onze verkenning en rijden over een indrukwekkende tuibrug met een totale lengte van bijna drieënhalve kilometer de rivier de Loire over. En meteen is daar een fotomoment: het fraaie kunstwerk ‘Le Serpent d’Ocean’. Op “de transversale grens van de zee” (grens tussen rivier en maritieme ruimte) ligt een 130 meter lang stalen skelet dat lijkt komen uit een archeologische opgraving. De staart bevindt zich bij de laagwatergrens, de kop bij de hoogwatergrens en het is de bedoeling dat het skelet geleidelijk wordt aangetast door vegetatie en zeefauna.
Het serpent en de brug
Het eco paradijsje
Vlakbij de plaats Pornic wordt gesleuteld aan een klein paradijsje, het “Eco Domaine la Fontaine aux Bretons”. Een geschiedenis als internaat en boerderij, daarna een restaurant met een herberg waar toeristen kunnen verblijven en nu een eco domein waar geprobeerd wordt productie en consumptie op één plaats te concentreren en zoveel mogelijk autonoom te zijn.
Eco Domaine la Fontaine aux Bretons
Rond de appartementen liggen de landerijen. Of beter gezegd de tuinen want door kleinschaligheid en een oog voor landschappelijk schoon behoudt het domein een parkachtig karakter. De cavia’s, de kippen, de varkens, de geiten, de boomgaard, de wijngaard, de vijvers, het zijn allemaal mini domeintjes.
De tuinen van la Fontaine aux Bretons
Na een culinair zeer verantwoord maal en een comfortabele overnachting krijgen we de volgende ochtend van Tomothy een rondleiding door de tuinen terwijl de dieren gevoerd worden. Timothy legt gedurende onze ronde uit waar het hier om draait. Het doel is dit zoveel mogelijk te doen met wat het land biedt en wat overblijft uit de keukens. Kippen scharrelen in een boomgaard, schapen tussen wijnranken en eenden en ganzen delen een vijver. En waar je ook bent, de zee, met zijn zilte lucht is nooit ver weg. Je kunt alleen maar hopen dat dit soort toerisme het nieuwe normaal wordt.
Kippen scharrelen in de boomgaard
Timothy voert de schapen
De visser
Jack-Alain Guiho ziet er niet helemaal uit zoals je van een oudere Franse visser verwacht. Hij draagt weliswaar een pet en een vaalblauwe trui, maar het gelooide uiterlijk ontbreekt. Traditioneel vissen is hier dan ook niet een heroïsche bezigheid met kleine bootjes, noodweer en woelige wateren. En Jack-Alain was ook niet altijd visser, zoals we later horen. Als we vanaf het huis van Jack-Alain, gelegen boven een ruig stuk rotsachtige kust, afdalen naar de zee doemen een aantal op palen gelegen traditionele vissershutten op.
Traditionele vissershutten in de Loire-Atlantique
We bezoeken de hut van Jack-Alain, die voorzien is van comfortabele zitruimte. Aan de wand informatie over de verschillende soorten vis en de nodige kaarten. Hier kun je gerieflijk je tijd doorbrengen, ook zonder te vissen. Het vissen is een erfgoed, eerder dan een commerciële aangelegenheid, vertelt Jack-Alain. Voorheen was hij van beroep gitarist en organisator van grote jazzfestivals. Nu zet hij zich in voor het erfgoed van de visserij. Zijn hut oogt nieuw, evenals de meeste andere van de 70 vissershutten in Pornic. Nadat grote stormen in 1999 en 2010 hadden huisgehouden zijn de meeste herbouwd. In hout zoals de traditie dat vereist, staal en beton zijn verboden. Hij verhaalt over de relatie die hij voelt tussen muziek en de zee. Het ritme van de golven en de vibraties in de hut als gevolg van de wind kunnen je omgeven op dezelfde wijze als muziek dat kan.
Jack-Alain Guiho voor zijn hut
De charme van de Loire-Atlantique
Erfgoed is wel een thema dat onze verkenning van de Loire-Atlantique kenmerkt. De historische stadsvilla’s en stadscentra, het moeras met de zoutwinning, de musea gewijd aan schepen, de vissershuizen. Maar er wordt niet nostalgisch stilgestaan bij het verleden, het is een basis voor een mix met ecologie, natuurbehoud en leefruimte. En dat is wat uiteindelijk beklijft.
Het departement Loire-Atlantique heeft een uitgebreide website in het Engels (of Frans). Saint-Nazaire tourisme heeft een uitgebreide en goed opgezette Nederlandstalige website met alle attracties. Ook Pornic heeft een Engelstalige website met informatie.
Wij zakten na ons bezoek aan de Loire-Atlantique verder af richting Saint-Jean-de-Monts in de Vendée. Voor algemene informatie over alle departementen langs de Franse kust, bijvoorbeeld voor een roadtrip, is er deze website.
- Beieren anders: Augsburg en Regensburg - 11 januari 2024
- Pyrénées-Orientales: Mountainbiken in de Albères - 5 oktober 2023
- De Carian Way: erfgoed in Turkije - 23 augustus 2023
