De muren van Lissabon

Lissabon, een stad vol ontdekkingen, jong talent en een feest voor oren en ogen.

Deal met graffiti

Als ik de trappen oploop van de steile steegjes van Lissabon, sieren kolossale muurschilderingen rechts en links de muren. Ook trams, vuilniswagens en containers zijn kleurig bespoten.

muurschilderingen lissabon

Als de muren konden praten…

Het historische centrum, de kades en buitenwijken zijn een walhalla voor liefhebbers van straatkunst. Na de revolutie in 1974, toen een feeststoet door de straten was getrokken, verschenen al snel de eerste politieke boodschappen op muren. Eindelijk vrijheid!

Eind jaren negentig stond de gemeente voor de keus om de strijd tegen graffiti aan te gaan òf een bondgenootschap te sluiten. Ze koos het laatste en ging kunstenaars sponsoren om met buurtbewoners muurkunst te maken. Eerst in het historische centrum Bairro Alto. Maar inmiddels kun je straatkunst vinden tot in buitenwijken en industriële rafelranden.

street art Lissabon

Hese, louche stemmen

Alexandre Farto, alias Vhils, is een van de iconen van straatkunst. Als een tatoeëerder graveert hij muren, brengt reliëf aan en maakt zo gigantische portretten. Vanaf zijn dertiende stortte de jonge Alexandre zich in de graffiti-subcultuur en bewerkte hij billboards en trams. Nu is hij een wereldwijd gevierd kunstenaar van straatkunst. Recent maakte hij van calçada (de vierkante Portugese straatkeitjes) een mozaïekportret van de beroemde fadista Amália Rodrigues.

fadista Amália Rodrigues

De beroemde fadista Amália Rodrigues vereeuwigd in Lissabon

Op een muur van Escadinhas de São Cristovão spat fado vadio -fado van amateurs- van de muren. ‘Juist Lisabonners houden van deze fado-onder-vrienden,’ zegt Gil, een buurtbewoner die samen met kunstenaars bij de schildering betrokken was. ‘Of van een fadoconcert. Maar fado-in-een-restaurant is iets voor toeristen.’ De fado-muurschildering is een eerbetoon aan de buurt, waar de hese, louche stemmen van de zangeressen dagelijks klinken. Gil neuriet een paar regels, wat vrij vertaald iets is als:

En hoe ver hij ook van mij weg is
Ik draag hem toch steeds met mij mee!

lissabon streetart

Lissabon streetart

Alles is er: drama en passie. Het hoertje, de mannen, de priester, de roddelende buurvrouwen in het open raam, brood en wijn en kraaien. Ik hóór bijna hun stemmen. Hun sensuele, diepdroevige melodieën.

Even verderop, in de zeemansbuurt Mouraria hangt nóg een eerbetoon aan de muren. Nu aan de oude mensen die dag in dag uit de trappen nemen met uitgesleten treden die steil omhoog lopen. Op de muren hangen zwart-wit foto’s van fotografe Camilla Watson die haar buurtbewoners liefdevol heeft geportretteerd.

streetart mouraria

Een eerbetoon aan de oudere mensen in de zeemansbuurt Mouraria

Ratelende koetsen

Ik draai me om om naar de rivier de Taag te kijken diep beneden mij. Je hebt weinig verbeelding nodig om de zeventiende eeuwse schepen te zien die vanuit India en Brazilië terugkwamen. De zeemannen, die zakken en tonnen met kostbare lading losten. De koning, die zich koelte toe wuifde met een waaier van struisvogelveren. Het gekrioel van het volk op blote voeten. En de ratelende koetsen over de keitjes, die met piepende remmen de smalle straatjes naar beneden kwamen.

Dé plek om de geschiedenis optimaal te ervaren is Praça do Comércio. Aan de ene kant klotst de Taag tegen de kade en aan de stadzijde sluit de Triomfboog het immense plein af. Op dit plein werden producen als hout, wijn, hout, koffie, tabak, saffraan en peper gelost. En evengoed apen, papegaaien, olifanten, handschoenen en edelstenen uit het oosten. De zware aardbeving in 1755, gevolgd door een vuurzee, verwoestte vrijwel alles. Maar de stad werd herbouwd. Op 25 april1974 zag het zwart van de mensen op het Praça do Comércio: hier begon de geweldloze Anjerrevolutie. Ik herinner me nog goed hoe het vóór die tijd niet in de haak was om op vakantie te gaan naar een dictatoriaal land als Portugal. De revolutie betekende het einde van de verstikkende dictatuur en de oorlog in Afrika. En het begin van de tegenwoordige hotspot die Lissabon voor toeristen is geworden.

praca do comercio lissabon

Praça do Comércio

Strakke architectuur

In het pas geopende Koetsenmuseum, ontworpen in strakke architectuur, staan koetsen uit de 17e en 18e eeuw. Het zijn barokke koetsen, speciaal gemaakt voor de stad, voor het platteland, of voor bijzondere gelegenheden. Uitgedoste dames onder parasols van lichte zijde, met handschoenen uit de Molukken en mannen met opgedraaide snorren en lakschoenen stapten in deze coupés. Sommige koetsen zijn geblindeerd met zwart leer: ongezien kon je met je minnaar of minnares ontsnappen.

koets lissabon

Ratelende koetsen

Gloednieuw is ook het Museum of Art, Architecture and Technology (MAAT). Als een enorme flying saucer spiegelt het in de Taag, waar containerschepen en zeilboten onder de 25 april brug door varen. Het witte sinusvormige dak – dat voor evenementen gebruikt wordt – ligt als een immense golf tegen de oude elektriciteitscentrale. Gedurfd is het wel: het rode bakstenengebouw tegen de gedraaide witte muren van MAAT, dat met haar exotische betegeling aan een slangenhuid doet denken. In Portugal, met een grote traditie in tegels, worden azulejos dus ook modern gebruikt.

MAAT lissabon

Museum of Art, Architecture and Technology, een flying saucer van tegeltjes

Azulejos

Nieuwsgierig naar de traditionele azulejos bezoek ik het Marquês da Fronteira Palacio uit 1640. Het ligt aan de buitenrand van de stad, maar ooit lag het in het vrije veld en werd het als jachthut gebruikt. De markies is niet langer eigenaar, hij heeft het overgedragen aan een stichting, maar mag het nog wel gebruiken. Arme markies. Want hoe bijzonder het interieur ook is, ik moet er niet aan denken om hier ’s avonds mijn huiselijke vertier te zoeken. Maar als voyeur wel! Binnen-, buiten- en tuinmuren zijn bedekt met azulejos. Soms met herhalende motieven, soms met een arcadisch landschap. En soms als een strip. Hier komt de geschiedenis van de azulejos tot leven. Onder meer Spanjaarden, Vlamingen, Chinezen en Italianen hebben invloed op de azulejos gehad. Nederlandse ontwerpen zijn door latere Portugese vaklui slim aangepast: sleetjes zijn vervangen door wielen en koetsen.

reisblog Lissabon azulejos

Ontdek de duizenden azulejos van het paleis van de Marquises van Fronteira

Bij de buren is het gras minder groen

Terug naar de Taag. Vergeleken met jaren terug doet Lissabon er alles aan om de ligging aan de Taag uit te buiten. Parque das Nações is een vijf kilometer lange strook langs de rivier. In de jaren negentig was het een ongure plek met slachthuizen, vervuilende industrie en containeropslag. Hier werden in 1998 vijf paviljoens èn de brug over de Taag speciaal voor de Wereldtentoonstelling uit de grond gestampt. Dat alles zou na afloop worden opgenomen in het alledaagse leven, zo was de belofte. Tegenstanders dachten daar anders over. De toekomstplannen zouden te rooskleurig zijn. Hun schrikbeeld was Sevilla, waar na de expo in 1992 alles verging. ‘We kijken altijd naar de kippen van de buren,’ zo luidt een populair Portugees spreekwoord.

Parque das Nações

Parque das Nações

Maar de Lissabonners kunnen tevreden zijn. Het evenemententerrein werd na 1998 getransformeerd voor wonen, werken, vrije tijd en toerisme. Het is een bruisende ontmoetingsplek voor recreanten, sporters en toeristen. Voor alles wat trendy is. De paviljoens zijn door beroemde architecten, waaronder Calatrava, omgetoverd tot een winkelcentrum, een aquarium en een evenementenhal. En omdat Portugezen hun geschiedenis graag uitmelken, staat alles in het teken van de zeevaartgeschiedenis. Het aquarium is als een immense zeilboot gebouwd. In het winkelcentrum Vasco da Gama ruist een waterval. Grasperken golven als de zee. Bomen en planten in de openbare ruimte komen uit alle windstreken. Naçoes straalt trots uit over de zeevaart, de ontdekkingstochten en het doorzettingsvermogen van hun zeehelden. Tot in het plaveisel vind je zeevaartmotieven.

Op naar de soep en de goddelijke bacalhau!

Voor alle informatie over Lissabon: Visitlisboa.com
Turismodeportugal.pt en Visitportugal.com
Vervoer: TAP Portugal

Karin
reis mee met
  1. pierre primetens zegt:

    Die Einwohner von Lissabon sagen hier zu den Touristen und zu den Ortsbehörden, was Lissabon nicht liebt und wir hoffen, dass die Änderung von ihnen kommen wird.

Vragen? Suggesties? Of jouw reishonger delen?

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Je mag alleen HTML tags en attributen gebruiken:

<a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>