De Hawaiiaanse eilanden met hun langgerekte stranden, wuivende palmbomen, groene bergen, watervallen en de prachtigste natuur- en bloemenpracht die je je maar voor kan stellen, bieden het decor voor beroemde films en TV series en de meest fantastische vakantiekiekjes. Maar er is ook een keerzijde aan dit optische paradijs. Hawaii ‘huisvest’ ook rond de 7.000 daklozen*. Daarvan bevinden zich een krappe 5.000 op Oahu, het eiland waar wij wonen en het merendeel in en rond hoofdstad Honolulu. Trapportalen, oevers van rivieren, publieke parken, hele stukken strand, stoepen en dichtbegroeide stukken natuur, stuk voor stuk zitten ze vol daklozen, hun winkelwagentjes uitpuilend met rommel en hun tenten of tentzeil provisorisch bij elkaar gehouden met tape en touw.
Tentenkamp Waimanalo Beach
Toen we in 2018 in Hawaii kwamen wonen en de dichtbevolkte straten, stranden en parken van Waikiki mijn directe leefomgeving vormden, werd ik voor het eerst geconfronteerd met daklozen op Oahu. Dat waren met name mensen die kampten met verslavingsproblematiek en geestelijke ziektes. Ze hingen veelal samen rond in publieke ruimtes pal naast het strand, op overdekte terrassen met banken en picknick tafels, dronken wat, blowden wat, luisterden naar muziek en legden een kaartje. Ik dacht er in eerste instantie niet zoveel van, want Honolulu heeft een kleine miljoen inwoners en elke grote stad heeft wel een paar daklozen. Zo redeneerde ik toen.
Het strand van Waimanalo waar sparren en dennen de nodige schaduw verzorgen
Waimanalo Beach, een oase
Groot was mijn verbazing toen we een eerste uitstapje maakten naar het werkelijk prachtige, misschien wel langste, zandstrand van het eiland, in Waimanalo. De kustlijn van Waimalano is zonder meer een van de allermooiste van het hele eiland, met een schitterende azuurblauwe zee tegen een achtergrond van groene bergketens. Een strook sparren en dennen in het witte zand verzorgt de nodige schaduw en biedt een handige plek voor het ophangen van schommels en hangmatten. Vergeleken met de bomvolle stranden van Waikiki is het lange en vooral lege strand van Waimanalo een oase van rust. Voor wie even weg wil dromen, of een beter idee van dit strand wil krijgen, kijk even hier.
Tentenkamp
Want wat is er aan de hand op dit paradijselijke stukje Oahu? Het publieke strandpark van Wailmanalo Beach is er volledig overgenomen door daklozen en er is een tentenkamp ontstaan over de gehele breedte van het park. De strandparken zijn populair onder daklozen, omdat elk publiek (strand)park op Oahu een openbaar badhuis heeft met douches, kleedkamers, wasbakken en toiletten. Hier kunnen daklozen zich dus dagelijks gratis wassen, hun behoefte doen en zich opfrissen. Klinkt logisch. Maar als je de Hawaiiaanse eilanden voor het eerst bezoekt, is het een vreemde gewaarwording.
Navraag leert dat de daklozenpopulatie een zeer diverse samenstelling kent. Zo wonen er alleenstaande moeders met kinderen in dit soort tenten, is er een groep fulltime arbeidskrachten onder de daklozen die hun huis uit zijn gezet wegens huurachterstand of andere schulden en wonen er mensen die wachten op een betaalbare woning, waarover later meer. Kortom, jong en oud met zeer verschillende achtergronden probeert zo goed en kwaad als het gaat in zelfgefabriceerde hutjes, tenten, wegroestende auto’s en dergelijke te (over)leven.
Tentenkamp daklozen Waimanalo Beach
Daklozen in Honolulu
Inmiddels zijn ook veel daklozen neergestreken langs de oevers van een kleine rivier in Chinatown, een van de oudste buurten van Honolulu, en verjaagd naar straten en pleinen in het downtown gebied waar zakenlui en hoge wolkenkrabbers dezelfde straten en stoepen delen met drugsverslaafden, geesteszieken en muren en hoeken van gebouwen roestbruin zijn uitgeslagen van de vele lagen urine die er tegenaan zijn gekletterd.
Toen we hier net woonden stond ook het park in Kakaako, een trendy buurt voor yuppen en goed verdienende gezinnen, vol tenten en rotzooi van daklozen. Na veel protest van met name een kindermuseum voor wetenschap, werd dat park leeg geveegd, omdat de buurt totaal onveilig en ongeschikt was geworden voor jeugdige bezoekers die langs naalden en menselijke ontlasting richting de entree van het museum moesten lopen.
Een dakloze vrouw duwt een winkelwagen met al haar bezittingen voort in downtown Honolulu
Communes aan zee
Het probleem wordt er alleen maar mee verplaatst. Laatst reden we langs de westkust van Oahu en daar zijn langgerekte stukken strand volledig in beslag genomen door tenten en tot woning omgebouwde autowrakken. Ook zijn er langs deze kust twee daklozen communes ontstaan op een bebost terrein; van een afstandje ziet het er nog best knus uit ook, een soort free for all hippie dorp zeg maar. Al is de werkelijkheid van de mensen die er wonen een stuk minder knus.
Dus dan rijst de vraag, wie zijn deze mensen en waarom kent Hawaii zo’n enorme hoeveelheid daklozen? Want volgens de feiten, zoals op 19 september 2019 valt te lezen in de plaatselijke krant Star Advertiser, heeft Hawaii het hoogste aantal daklozen per hoofd van de bevolking van alle 50 staten in Amerika. Ter vergelijking: er wonen op de 8 Hawaiiaanse eilanden samen zo’n 1,5 miljoen mensen. Daarvan zijn er 7.000 dakloos. De stad San Francisco heeft 8.000 daklozen op een stadsbevolking van een ruime 4,5 miljoen mensen.
Hawaii als onbetaalbaar paradijs
Als ik rondvraag in mijn lokale kennissenkring hoe het zover heeft kunnen komen en wie deze mensen zijn die op straat leven en zwerven, dan noemt bijna iedereen als hoofdoorzaak de gigantisch dure kosten voor levensonderhoud en het gebrek aan betaalbare woningen en dito gezondheidszorg. Het minimumloon ligt hier rond de 10 dollar per uur, maar een 1-kamerappartement of studio kost al snel minimaal $1500 per maand. Om van koophuizen nog maar te zwijgen. De gemiddelde aankoopprijs voor een koophuis ligt in Hawaii over een miljoen dollar. Je leest dit goed. Lees nog maar een keer. Zo dus.
En een bezoekje aan de EHBO kost je minimaal $1000, en dan ben je alleen nog maar binnen gebracht. Sommige mensen hebben behandelingen nodig die met gemak 200 of 300 duizend dollar kosten. Niet te doen dus. Daarnaast huisvest Oahu diverse grote militaire basiskampen op Oahu, met als beroemdste Pearl Harbor, waardoor er ook veel veteranen op Hawaii belanden of achterblijven na een laatste ‘tour of duty’. Velen van hen hebben te maken met posttraumatische stress stoornissen, lichamelijke kwalen en verslavingsproblematiek, en krijgen niet de juiste begeleiding of financiële bijstand om uit een neerwaartse spiraal te komen.
Micronesiërs en transplants
Dan zijn er nog hele groepen mensen die vanuit eilanden in de Stille Ocean (micronesians genoemd hier) naar “buureiland” Hawaii zijn gekomen nadat Amerika deze eilanden in de jaren ’50 heeft stuk gebombardeerd en hele gemeenschappen heeft ontwricht of weggevaagd. Deze groep bestaat uit veelal laagopgeleide mensen die onder het minimumloon betaald krijgen en gewoonweg de huur en zeer hoge kosten van levensonderhoud in Hawaii niet kunnen betalen.
Tot slot heb je nog de ‘transplants’, de Amerikaanse medeburgers van het vasteland die ofwel als gelukszoeker of golvenjager naar Hawaii zijn gekomen in de hoop op een beter leven of een vrijgevochten surfersbestaan, en zich eenmaal hier pas geconfronteerd zien met de extreem hoge prijzen. Voor ze het weten is de spaarpot volledig leeg, waardoor terugkeer naar het thuisfront ineens ook geen optie meer is en de straat nog de enige plek is om te overleven.
Een veel voorkomend straatbeeld in Honolulu: stoepen, parken en pleinen worden overgenomen door daklozen
Staat en straat schoonvegen
En dan is er nog de categorie geïmporteerde daklozen. Uit recent onderzoek van een lokale tv zender op Oahu blijkt dat 1 op de 10 daklozen al thuis- of dakloos was op het Amerikaanse vasteland maar een ticket naar Hawaii heeft ontvangen van de desbetreffende staat waar ze overlast veroorzaakten, of waar het te koud is om op straat te kunnen overleven. Met een gratis enkele reis wordt in dergelijke staten geprobeerd hun straatje schoon te vegen en daarmee wordt het probleem dus verplaatst naar Hawaii.
Het omgekeerde gebeurt overigens ook: er zijn diverse hulpinstanties op het eiland actief die zich bezighouden met de opvang, medische verzorging, voedselvoorziening en andere zorg voor deze groep kwetsbaren. In gevallen waarbij de dakloze in kwestie aangeeft nog familie op het vasteland te hebben, wordt ook door Hawaii een enkele reis bekostigd om zo enige verlichting voor het totaal overbelaste daklozen-opvangsysteem te vinden.
Al met al is de gehele dakloosheidsproblematiek complex en vooral een trieste realiteit waar ik absoluut niet aan kan wennen en een heel groot contrast met de paradijselijke allure van de Hawaiiaanse natuurpracht.
*Noot voor de lezer: volgens statistieken van een onderzoek uit 2019, uitgevoerd door Office of Public Health Studies, Universiteit van Hawaii, bedroeg het aantal daklozen in Hawaii 7.000 personen. Anno 2023 werd eenzelfde onderzoek door deze universiteit gepubliceerd en was het totale aantal daklozen op alle Hawaiiaanse eilanden teruggebracht tot net onder de 6.000. Niet-officiële schattingen spreken eerder van een aantal tussen de 12 en 20 duizend daklozen op Hawaii.
Meer over dakloosheid in Hawaii’s dichtstbevolkte eiland Oahu vind je hier.
- De wondere wereld van de lei - 29 augustus 2024
- Dol op de ukelele, symbolisch snaarinstrument van Hawaii - 29 maart 2024
- Roadtrip in Californië over de Pacific Coast Highway - 29 februari 2024
