Kajakken door de mangrovebossen van Bonaire

“Maar dat wisten jullie niet he, dat er een plantje is vernoemd naar het hoofddeksel van de goedheiligman?” Hans laat zich duidelijk niet van de wijs brengen door onze afwijzende reactie. In het midden van de vorige eeuw viel een Nederlander (Huib de Miranda) de gelijkenis op tussen een klein gebladerd levermosje met de bijna onuitspreekbare naam Lophocolea bidentata en de mijter van de sint en gaf het de naam Zijdelings Platgeslagen Sinterklaasmutsmos. “Wat zit de plantenwereld toch vol met prachtige plantennamen!”, glundert Hans vanuit zijn kajak.

Outdoor Bonaire

Een uur eerder heb ik mij gemeld bij de ingang van het mangrovebos van Lac Bay. Via www.outdoorbonaire.com boekte in een kajaktour door de mangrovebossen van Bonaire. Ik werd vooraf getipt om deze kajaktour bij de kleinschalige touroperater Outdoor Bonaire te boeken, aangezien zij met kleine groepjes (max 4 à 5 personen) de mangrove’s ingaan. Eigenaar Hans Voerman wacht mij al op. We hebben elkaar de dag ervoor al ontmoet, ik verblijf namelijk drie dagen in zijn eco lodge.

Na het doornemen van wat veiligheidsregels en wat je wel en niet moet doen als we mangrovebossen ingaan, lopen we naar de waterkant. Op de achtergrond stappen flamingo’s rustig door het water op zoek naar eten en trekken zich niets van ons aan.

Hans vertelt ondertussen uitvoerig over de mangroves en haar vitale functies. In het verleden werden mangroves vooral gezien als nutteloze moerassen. Het beschermen van de mangroves had dan ook totaal geen prioriteit bij lokale overheden en natuurorganisaties. Sinds de jaren ’90 nam de wereldwijde populatie mangrovewouden met maar liefst 40% af. De mangrovebossen werden massaal gekapt om ruimte te maken voor viskwekerijen. De moerasgronden waar mangroves gedijen bleken uitstekend te zijn voor het kweken van garnalen. De larven van garnalen hebben namelijk brak water nodig om te overleven.

“Wat weinig mensen weten is dat onder mangroven een soms metersdik uiterst fijnmazig wortelpakket groeit. Daarin slaat de plant enorme hoeveelheden CO2 op en kunnen die vele duizenden jaren vasthouden.”

Gelukkig kwam men tot inkeer, al was daar helaas wel een tsunami voor nodig. “De tsunami in 2004 toonde de wereld dat mangroves uiterst belangrijk zijn voor natuurlijke kustbescherming. Op satellietbeelden is duidelijk te zien dat in de gebieden waar mangroves gekapt waren, de schade veel erger was en er veel meer slachtoffers zijn gevallen. Door hun uitgebreide wortelsystemen voorkomen ze erosie en stormschade aan de kust. Dit doen ze door de golven te breken waardoor ze in kracht zijn afgenomen wanneer ze uiteindelijk de kust bereiken. Door mangroves weg te kappen kun je dus later in grote problemen terechtkomen”, aldus Hans.

“Er speelt ook een belang dat Bonaire overstijgt”, benadrukt Hans. “Veel meer nog dan tropisch regenwoud draagt de mangrove bij aan het gevecht tegen de wereldwijde CO2-problematiek. Wat weinig mensen weten is dat onder mangroven een soms metersdik uiterst fijnmazig wortelpakket groeit. Daarin slaat de plant enorme hoeveelheden CO2 op en kunnen die vele duizenden jaren vasthouden.”

De mangrovebossen van Bonaire

Wereldwijd bestaan er zo’n 70 soorten mangrovebomen. In de mangrove van Bonaire vind je er echter maar drie: de zwarte mangrove, de witte mangrove en de rode mangroveboom. Wat mangrovebomen zo uniek maakt is dat ze speciale wortels hebben die boven het water uitsteken. Via deze wortels kan de boom toch nog ‘ademen’ en genoeg zuurstof krijgen om te groeien. Doordat de bovengrondse wortels van mangrovebomen in het water staan, bieden ze een geweldige schuilplaats voor jonge vissen. Voor de jonge visjes bestaat er geen betere kraamkamer dan het mangrovewoud; goede bescherming en volop te eten. Als zij groot genoeg zijn om hun voedsel in de meer open zeegrasweiden te gaan zoeken zullen de vissen uiteindelijk definitief naar het koraalrif emigreren.

Het mangrovebos van Lac Bay is uniek in de Caribische regio en bestaat al ruim 850 jaar. Het is beschermd natuurgebied en valt onder het Bonaire National Marine Park. Dit gebied is aangewezen als Ramsar Wetland. Een Ramsar Wetland is een uniek drasland (wetland) met een rijke biodiversiteit en heeft een beschermde status.

Peddelen door de mangroven

Al wiebelend neem ik plaats in mijn kajak, de komende twee uur gaan we de mangrovebossen van Bonaire ontdekken. Voorzichtig zet ik me af met mijn peddel en glij geruisloos door het water. Hoe minder geluid we maken, hoe meer kans we hebben om dieren te spotten. Overal om mij heen zie ik kronkelende takken met bladeren. De wortels die als bogen uit het water steken, zijn bedekt met mangrovemossels. Af en toe schiet een krab in het water. Tussen de takken hoor je regelmatig geritsel, maar de dieren laten zich nog niet zien.

Spot jij de kleine blauwe reiger?

We peddelen verder door de kronkelende riviertjes. Hans doet zijn vinger voor zijn mond en wijst naar de boomtakken voor ons. Een kleine blauwe reiger, zittend op een tak, is geduldig aan het wachten op visjes en insekten. Geruisloos drijven we verder. We stoppen even bij een breder gedeelte, waar de mangrovebomen links en rechts natuurlijke afzettingen vormen. Het zonlicht schemert tussen de wortels en werpt schaduwen onder de bomen. Op de bodem bedekt een tapijt van zeegras het zand.

Upside Down Jellyfish

In het water zie ik een kwal ondersteboven zwemmen. Even verderop zwemmen er nog meer. “Dat zijn Upside Down Jellyfish”, legt Hans uit. Deze kwallen brengen het grootste deel van de tijd op hun kop door: met hun hoed liggend op de bodem en de tentakels omhoog gestoken. Hans pakt er voorzichtig eentje uit het water. “In de tentakels van deze kwalletjes leven algen, die het zonlicht nodig hebben voor fluorescentie. Daarom liggen ze ook ondersteboven op ondiepe plekken. Dit algje levert de kwal voedingsstoffen en de kwal biedt een veilig huis aan het algje.” Het is overigens geen onschuldige kwal, als je door het beestje gestoken wordt, kan er een pijnreactie ontstaan. Voorzichtig legt Hans de kwal weer op zijn plek terug.

“Maar deze zogenaamde mangrovekwallen hebben nog een andere belangrijke functie”, benadrukt Hans. “Eenmaal op de bodem gelegen maakt de kwal pulserende bewegingen. Dat lijkt gek, maar hiermee zorgt de kwal voor een hoop beweging in het water. Mangrovekwallen kunnen elke 15 minuten een meter in de waterkolom volledig verversen.”

“Mochten jullie overigens zelf een uniek dier of nieuwe plantsoort ontdekken, dan mag je de naam bepalen. Ken je de Zijdelings Platgeslagen Sinterklaasmutsmos?”

Voortplanting

Bij een plekje in de schaduw leggen we de kajaks even stil. Hans wijst naar een paar stevige wortels aan de waterkant, waar enkele nieuwe exemplaren mangroveboompjes groeien. Hans verklaart hoe de mangrovebossen van Bonaire zich voortplanten.

“De dikke torpedo’s die je daar ziet”, zegt hij, wijzend naar groenachtige bonen die aan de takken hangen, “zijn de zaden van de zwangere boom. Deze laten zich op een gegeven moment horizontaal vallen in het water. De ‘torpedo’ baant zich in een rechte streep naar beneden, in de hoop in de bodem verankerd te worden. Lukt dit niet dan drijft hij naar boven en laat zich verplaatsen door het water. Vervolgens laten ze zich op een andere plek opnieuw verticaal in het water zinken. Hier kunnen ze soms wel een jaar over doen. De kleine boompjes moeten wel in ondiep water groeien maar als dit niet mogelijk is, zetten ze zich vast in oudere boomwortels zoals hier het geval is.”

Snorkelen in de mangroven

Al peddelend door het weelderige labyrint van takken komen we op een open plek. Hier groeit veel zeegras en dat trekt schildpadden aan. Ik laat mijn kajak rustig dobberen op het kalme water. Regelmatig zien we schildpadden naar de oppervlakte zwemmen om even naar adem te happen. Ik kan er uren naar kijken!

Maar we moeten weer verder, aangezien er nog iets leuks op het programma staat. Het wordt namelijk tijd om de dieren van de mangroven al snorkelend te gaan bekijken. We stappen uit de kano en zwemmen door een soort natuurlijke tunnel door het kanaal. Ik moet oppassen dat ik met mijn voeten niet de bodem beroer, want dat veroorzaakt direct een soort zandstorm, die heel lang kan aanhouden. Ik steek mijn hoofd onder water en er ontwaart zich een hele nieuwe wereld voor mijn ogen. De donkere, kronkelende wortels boven water zijn hier volledig begroeid. De sponsen kleuren rood, groen en blauw, schelpdieren lijken mee te dansen op de stroming van het water. Een grijze snapper flits mij aan mijn rechterzijde voorbij, alsof hij jaagt op de school vissen die mij net daarvoor passeerde. Ik blijf gefascineerd drijven bij een aantal upside down kwallen. Het is een adembenemend gezicht, al deze kwallen die op hun paraplu liggen met hun tentakels omhoog. Constant pulseren ze, water met voedsel door hun lichaam pompend. Ze maken deze bizarre onderwaterwereld en mijn kajak avontuur op Bonaire helemaal af!

Zelf kajakken door de mangrovebossen van Bonaire?

Het is alleen mogelijk de mangrovebossen van Bonaire onder deskundige begeleiding te verkennen. Deze kajaktochten worden beperkt aangeboden om zo min mogelijk druk op het kwetsbare ecosysteem van het mangrovebos te leggen. Tijdens de kajaktocht bestaat er ook een mogelijkheid om te snorkelen in het mangrovebos. Kijk voor meer informatie en reserveren op www.outdoorbonaire.com.

Door de rijkdom aan vogels, tropische vissen en exotische planten, aangevuld met een betoverende lichtinval, is kajakken en snorkelen in de mangrovebossen van Bonaire een unieke ervaring die een diepe indruk achterlaat.