We fietsen langs de Bodensee in Oostenrijk richting de grens met Zwitserland als het hard begint te regenen. Open veld, harde wind, koud. Onze dochter van 4 jaar schreeuwt naar me dat ik moet stoppen. Haar fiets is vastgemaakt aan de achterkant van mijn fiets, zodat ze wel het gevoel heeft dat ze meefietst maar ons niet constant ophoudt met haar langzame tempo. Terwijl ik haar probeer uit te leggen dat het niet helpt als we hier stoppen, rijden onze zoon van 8 jaar en onze dochter van 6 jaar hard bij me weg, op zoek naar een schuilplek. Mijn vrouw Anna moedigt de kinderen aan, maar denkt vast: “Waarom heb ik Jelle nou weer de vakantie laten plannen?” Ik twijfel ook of dit een goed idee was.
Schuilen voor de regen
Een voordeel: we zijn hier de enigen op de fiets. Want daar was ik een beetje bang voor: dat de fietsroute rondom de Bodensee erg druk zou zijn (met veel mensen op e-bikes die ons voorbij zoeven, zodat we continu extra goed op de kinderen moeten letten). Maar dat valt reuze mee. Dat komt deels doordat we in de lente zijn gegaan en niet in de drukkere zomermaanden. Voor een groot deel komt het uiteraard ook door het slechte weer de eerste twee dagen. Daarom is het fijn dat je hier zo gemakkelijk je fiets kunt meenemen in de trein of op de boot.
Je kunt de fiets meenemen op de boot en zo een stukje fietsroute overslaan
Die eerste dag, zeiknat schuilend onder een afdakje dat we uiteindelijk toch hebben kunnen vinden aan de Oostenrijks-Zwitserse grens, besluiten we met de trein verder te gaan. We rijden een stukje weg van de Bodensee, heuvelopwaarts naar St. Gallen.
Onze bagage komt droog aan in het hotel, want we nemen op de fiets steeds alleen een rugzak mee met spullen die we tijdens het fietsen nodig hebben, zoals snacks, camera en waterflessen. De rest wordt met een busje van accommodatie naar accommodatie gebracht.
St. Gallen
In St. Gallen bezoeken we de abdijbibliotheek, die in de 8e eeuw is opgericht en sinds 1983 op de UNESCO Werelderfgoedlijst staat. De bibliotheek bevindt zich in een donkere zaal met fresco’s en prachtig versierd stucwerk op het plafond. Er staan zo’n 170.000 historische boeken over uiteenlopende onderwerpen: van theologie, religie en filosofie tot literatuur, geschiedenis en wetenschap. Veel werken komen helemaal uit de vroege middeleeuwen. Daarnaast zijn er ook veel zeldzame handgeschreven manuscripten te vinden. De omvangrijke collectie en historische waarde van de bibliotheek maken het een interessante plek voor onderzoekers en mensen die zoals wij gewoon geïnteresseerd zijn in boeken.
De bibliotheek in St. Gallen is een van de mooiste die ik ooit heb gezien
Er zijn veel oude boeken en manuscripten te zien
Als we de deur naar buiten openen, zien we dat het nog steeds regent. Het stadscentrum ziet er een beetje treurig uit zo, al is het hele abdijcomplex midden in de stad nog altijd een indrukwekkend gezicht. Vooral de kathedraal is een imposant bouwwerk dat boven de rest van de stad uitsteekt.
Konstanz
In Duitsland hebben we meer geluk met het weer. Vanuit Zwitserland rijden we naar Konstanz, met zo’n 85.000 inwoners de grootste stad aan de Bodensee. Het centrum kenmerkt zich door de met kasseien geplaveide straten en met schilderingen versierde gevels van vakwerkhuizen.
De Schnetztor, een van de historische stadspoorten in Konstanz
Het historische karakter van het stadscentrum is mooi intact gebleven en dat heeft alles te maken met de ligging van de stad aan de zuidelijke oever van de Bodensee, direct aan de grens met Zwitserland.
Zwitserse steden lieten tijdens nachtelijke luchtaanvallen in de Tweede Wereldoorlog de lichten branden om hun neutraliteit duidelijk te maken. In Konstanz deden ze dit ook, waardoor het vanuit de lucht als Zwitserse stad werd aangezien. Als de stad niet direct aan de grens had gelegen, had dit natuurlijk nooit gewerkt en was Konstanz juist extra goed zichtbaar en dus kwetsbaar voor bombardementen. Maar door de geografische ligging is de stad bespaard gebleven van ernstige verwoestingen tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Dit horen we van historica Martina Humpert, die ons een rondleiding door de stad geeft en de kinderen op speelse wijze meeneemt in de geschiedenis van Konstanz en de regio. Als we voor het conciliegebouw staan, in de haven van Konstanz, vertelt ze over een van de belangrijkste gebeurtenissen in de geschiedenis van de katholieke kerk.
Het conciliegebouw in Konstanz
Het Concilie van Konstanz, dat plaatsvond tussen 1414 en 1418, was bedoeld om de eenheid binnen de katholieke kerk te herstellen. Er waren namelijk al een tijdje twee pausen die allebei vonden dat ze de rechtmatige leider van de kerk waren. En dat moest eens klaar zijn.
Het hele gebeuren zorgde ervoor dat tussen 1914 en 1918 duizenden mensen, van kerkelijke leiders, theologen en diplomaten tot kooplieden, bedienden en muzikanten, uit verschillende delen van Europa naar Konstanz reisden. Dit resulteerde in een tijdelijke bevolkingsgroei van 6.000 naar 40.000 tot 70.000 mensen (de schattingen lopen nogal uiteen). Na vier jaar werden de rivaliserende pausen afgezet en kwam er een compleet nieuwe paus. Eenheid hersteld. Ik weet niet waarom het zo lang moest duren.
Het verhaal van Martina duurt de kinderen ook wat lang. Als ze merkt dat de kinderen hun aandacht verliezen, haalt Martina wat noten uit haar tas om de kinderen te laten ervaren wat voor spelletjes je vroeger kon spelen zonder al het speelgoed dat we tegenwoordig hebben. Of ze geeft de kinderen opdracht bepaalde schilderingen op gevels te zoeken, waarbij ze dan uitlegt wat ze betekenen.
Oude spelletjes spelen in de haven van Konstanz
Pfahlbauten Unteruhldingen
“Oké, even opletten,” zegt Martina. De kinderen kijken haar aan. “Ik wil dat jullie met mij terug in de tijd springen. Met elke sprong gaan we duizend jaar terug in de tijd.”
“Duizend?!” De kinderen staan klaar. Grote getallen doen het altijd goed.
Na zes sprongen komen we aan in de late steentijd. Martina vertelt hoe de mensen hier toen leefden: in paalwoningen op het meer.
Hierover leren we meer aan de overkant. Vanuit Konstanz nemen we de fietsen mee op de boot naar het dorp Unteruhldingen, aan de noordelijke oever van de Bodensee. Hier staan de zogenoemde Pfahlbauten: reconstructies van prehistorische houten huizen die op palen boven het water zijn gebouwd.
Dit openluchtmuseum bevindt zich vlak bij de oorspronkelijke archeologische vindplaatsen van de paalwoningen. We verkennen de verschillende huizen, die met bruggen verbonden zijn, en leren in elk huis weer iets anders over de leefwijze van de mensen in de steentijd en waarom ze in paalwoningen op het water leefden.
De paalwoningen in Unteruhldingen
Erg interessant om te zien hoe mensen hier duizenden jaren geleden leefden
Met de paalwoningen maakten de prehistorische gemeenschappen optimaal gebruik van de nabijheid van het water, zonder er last van te hebben. Door de woningen boven het water te bouwen, hielden ze namelijk droge voeten en waren ze beter beschermd tegen vijanden en wilde dieren. Tegelijkertijd hadden ze vanuit de woningen snel en makkelijk toegang tot het meer als bron van drinkwater, voedsel (vis) en vervoer. De waterbodem was bovendien een stevigere ondergrond dan de drassige oevers. Ook zorgde het water voor minder houtaantasting en hielp het om schokken en trillingen op te vangen, waardoor de woningen lang stabiel bleven. Oftewel, ze hadden er best goed over nagedacht en bouwden de huizen niet alleen zo omdat het er cool uitzag.
Naast de paalwoningen is een fijne speeltuin aan het water te vinden
Vanuit Unteruhldingen is het erg fijn fietsen in oostelijke richting, naar Friedrichshafen. Grote delen van de fietsroute liggen direct aan het water, met de witte Alpentoppen als achtergronddecor aan de overkant van het meer. Als ik naar links kijk, landinwaarts, zie ik groene hellingen vol wijngaarden.
Meersburg
Na een paar kilometer fietsen stappen we af in Meersburg, een stadje met een laag en hoog gedeelte. In het lage gedeelte leidt een promenade met kleurrijke gebouwen naar de kleine haven. We lopen een trap op naar het hoger gelegen historische centrum. Vakwerkhuizen, smalle straatjes, weer dat middeleeuwse gevoel zoals in St. Gallen en Konstanz. Wat hier vooral opvalt, is het oude kasteel dat prominent uittorent boven het stadje.
Het oude kasteel in Meersburg
Het oorspronkelijke kasteel dateert uit de 7e eeuw. In de eeuwen erna werd het kasteel meer een verdedigingsfort en daarom zijn toen versterkingen aangebracht. En zo zijn er steeds aanpassingen aan het kasteel gedaan, passend bij de behoeften en smaken van die tijd. In de 17e eeuw is het kasteel voor een groot deel verwoest en vervolgens gerenoveerd in oorspronkelijke stijl. Hierdoor zie je een mix van diverse bouwstijlen, waaronder romaanse, gotische en barokke elementen. Een deel van het kasteel is open voor bezoekers, een ander deel is nog bewoond. Daarmee is dit blijkbaar het oudste nog bewoonde kasteel van Duitsland.
Onze kinderen zijn gefascineerd door de dikke kasteelmuren, maar een diepe put midden in het kasteel maakt nog de meeste indruk. We kijken naar beneden, maar zien de bodem niet. Onze zoon krijgt er de rillingen van. Ik vind zelf de wijnfontein in de volgende ruimte fascinerend. Vroeger, tijdens feestjes, stroomde deze bron vol met wijn. Ik zie het al helemaal voor me…
Naast het oude kasteel staat het nieuwe kasteel, een imposant barok gebouw uit de 18e eeuw. In de tuin rusten we even uit. We eten wat en de kinderen lezen een boekje, terwijl we genieten van het uitzicht over het lagere gedeelte van Meersburg en de Bodensee.
Het nieuwe kasteel in Meersburg
Genieten van het mooie uitzicht op Meersburg en de Bodensee
Friedrichshafen
We stappen weer op de fiets. Hoewel het veel mooier weer is dan toen we begonnen in Oostenrijk, is het nog altijd rustig op het fietspad. We rijden langs grasvelden met speeltuintjes en picknicktafels. We stoppen een paar keer om van het uitzicht en de rust te genieten, maar vooral ook omdat de kinderen graag kiezelstenen in het water gooien.
Met goed weer is het toch wel erg fijn fietsen aan de Bodensee
Via Immenstaad, waar we wat eten bij Schloss Helmsdorf (met een mooie speeltuin direct naast het restaurant, bij het water), bereiken we Friedrichshafen. Niet zo’n mooie stad, vind ik. Zeker niet in vergelijking met Meersburg. Maar er is tijdens de Tweede Wereldoorlog ook niet veel heel gebleven van Friedrichshafen. In tegenstelling tot Konstanz hebben de geallieerden deze stad bijna compleet platgebombardeerd, omdat het een belangrijke plek was voor de productie van vliegtuigen en luchtschepen. Daar leren we meer over in het Zeppelin Museum.
We leren veel over zeppelins in het museum
En er is genoeg te doen om het ook voor de kinderen interessant te houden
Het museum is gevestigd in een modern gebouw direct naast de haven, dicht bij de locatie van de historische Zeppelin-fabrieken. Hier leren we over de geschiedenis, het ontwerp en de technologie van luchtschepen. Een deel van het museum voert door de gereconstrueerde romp van de LZ 129 Hindenburg, de gigantische zeppelin van 245 meter lang die in de jaren dertig van de vorige eeuw gebruikt werd voor luxe passagiersvluchten tussen Europa en Noord-Amerika. In 1937 vloog het luchtschip bij de landing in de VS in brand, waarbij 36 mensen om het leven kwamen. Dit betekende meteen ook het einde van de commerciële luchtscheepvaart. De focus verschoof steeds meer naar vliegtuigen.
Tegenwoordig vliegen er weer zeppelins boven de Bodensee, maar dit is puur voor toeristen. We zien er een overvliegen als we – nadat we ijs hebben gegeten in Lindau – de Oostenrijkse grens oversteken.
Lindau is een mooi stadje op een eiland in de Bodensee
Boten passeren de leeuw en de vuurtoren als ze de haven van Lindau binnenvaren
Bregenz
“Jullie zien er hongerig en moe uit,” zegt de serveerster in restaurant Kornmesser zodra ze onze kinderen ziet. We hebben onze ronde zojuist afgemaakt: net aangekomen in Bregenz, waar we een paar dagen geleden waren begonnen. Nog snel even met de Pfänderbahn 1100 meter naar boven gegaan voor een prachtig uitzicht op de Bodensee. In de verte zien we – heel klein – waar we de afgelopen dagen allemaal zijn geweest. Daarna de fietsen teruggebracht en dit restaurant binnengestapt.
Uitzicht op de Bodensee vanaf de Pfänder bij Bregenz
“Je kunt iets van de kaart bestellen,” gaat de serveerster verder, “maar we hebben ook gewoon friet met worst of zelfgemaakte kipnuggets. En als toetje pannenkoeken met ijs.” De kinderen zijn dolgelukkig. Anna en ik bestellen toch iets van de kaart. Het smaakt allemaal heerlijk.
Na het eten lopen we langs het water naar het hotel. We zien hoe het podium voor de Bregenzer Festspiele wordt opgebouwd: elke zomer vindt hier een cultureel festival plaats met als hoogtepunt een opera op het water. Ze bouwen een spectaculair podium, in de stijl van de opera die dat jaar speelt. Wij zijn jaren geleden naar Mozarts Die Zauberflöte en Puccini’s Turandot geweest. Deze zomer wordt een andere opera van Puccini uitgevoerd: Madame Butterfly.
Het uitzicht op de Bodensee in Bregenz is prachtig in de avond
In het hotel slapen de kinderen snel. We hebben in korte tijd een hoop gezien en geleerd. De komende dagen geven we ze wat tijd om dat allemaal te verwerken en uit te rusten.
Hoogtepunten van de Bodensee Radweg volgens de kinderen
- Onze zoon van 8 jaar: “Hotelontbijtjes met croissantjes, chocopasta, broodjes, sap, yoghurt, allemaal lekkere dingen!”
- Onze dochter van 6 jaar: “Lekker in de speeltuin spelen en stenen in het water gooien.”
- Onze dochter van 4 jaar: “Met mijn fiets vastgemaakt aan papa’s fiets samen heel hard rijden!”
Meer informatie over de Bodensee
Uiteraard zijn er nog veel meer plekken langs de Bodensee Radweg. Je hoeft nooit ver te fietsen tot de volgende interessante bestemming. De route staat ook goed aangegeven met bordjes waarop een fiets met een blauw wiel staat. Kijk voor meer informatie over de regio op de officiële website. Je vindt hier ook informatie over de Bodensee Card Plus, waarmee je toegang hebt tot zo’n 160 attracties in de regio, waaronder kastelen, musea, boottochten en zwembaden.
Rustig fietsen langs de Bodensee
- Drukte in Praag vermijden: 5 tips - 3 augustus 2023
- De Bodensee fietsen met kinderen - 28 mei 2023
- Leestips van de Reishonger-redactie - 17 juni 2020
