Oeganda stond al langer op mijn lijstje. Berggorilla’s en chimpansees spotten in het regenwoud, naar Queen Elisabeth National Park voor nijlpaarden en olifanten, en natuurlijk de oorsprong van de Nijl zien. Maar deze reis is anders. Ik ga mee met een projectreis om te zien hoe Nederlandse bedrijven in Oeganda investeren in milieu en gezondheid, en tegelijk op wereldschaal bijdragen aan CO2 reductie. Ik schreef al eerder hoe je als reiziger je bestemming en je vervoer duurzaam kunt maken. Maar hoe werkt dat? Iets kleins als je CO2 compenseren als je een vlucht boekt… Wat gebeurt er met dat geld? Worden er bomen geplant? Niet in Oeganda. Hoe zit die compensatie-‘industrie’ dan wel in elkaar? Gaat het klimaatverandering tegen? En wordt het milieu er werkelijk beter van? Ja, en de mensen ook. Een win-win-win situatie.
Oeganda – waar gorilla’s beter af zijn dan mensen
De brochures zijn duidelijk. Oeganda is prachtig. Groene bossen, thee-plantages, watervallen en Nijl-cruises. Even sparen en voor $600 kun je gorilla’s gaan kijken en in de mooiste tented safari lodges slapen. Goed voor de gorilla’s, maar de bevolking wordt er niet beter van. Gelukkig zijn er wereldwijd steeds meer bedrijven die wél in de bevolking investeren. Die in Oeganda en in andere ontwikkelingslanden goede mogelijkheden zien om op wereldschaal een positieve milieu-bijdrage te leveren én de lokale bevolking te laten meeprofiteren.
Overal wordt op hout gekookt. Mijn ogen prikken de hele dag.
Slow cooking in Oeganda. Slecht voor milieu, klimaat en gezondheid.
Mijn keel doet zeer. Mijn ogen prikken de hele dag. In Oeganda koken de vrouwen op smeulende vuurtjes in rokerige huisjes. Kind op de rug gebonden. Het huisje is zwart van de teer, en de kinderlongen waarschijnlijk ook… Walmende vrachtwagens om me heen. Oeganda ligt op 1200 meter, er is veel bos en de rook blijft lang hangen. Milieu en gezondheid zijn problemen in elk arm land. Maar de hele dag prikkende ogen en een zere keel, ook buiten de stad, heb ik nog niet eerder meegemaakt.
Oeganda – grote stappen met kleine projecten
“Als je veel bos hebt, kook je op hout. Veel hout. Wij maken simpele kookoventjes, voor locals door locals, die 50% efficiënter zijn. Sinds 2006 hebben we op die manier 10 miljoen bomen gered, is er 3,5 miljoen ton CO2 minder uitgestoten en bezorgen we 2,5 miljoen mensen een gezonder leven door minder roetuitstoot in de hutjes tijdens het koken”, vertelt Mark Turgesen, projectpartner van Climate Neutral Group (CNG). René Toet, directeur CNG: “Wereldwijd investeren veel bedrijven in dit soort projecten. Naast het verbeteren van de CO2-footprint in hun eigen land brengen ze op die manier hun totale CO2 footprint naar nul.” Yannick Colastica (Toyota Nederland) vult aan: “Door deel te nemen in het cookstove-project in Oeganda, dringen we onvolledige verbranding, luchtvervuiling en houtkap terug, en dragen we bij aan een betere luchtkwaliteit voor mens, dier en milieu én creëren we kansen voor de lokale bevolking.”
De hele dag in de rook. Slecht voor moeder en kind.
Het gebruik van kookovens beperkt houtkap en energieverbruik met 50%. En de roet-uitstoot nog veel meer.
De kookoventjes worden lokaal gemaakt en zorgen voor werkgelegenheid.
De kookoventjes waaraan het Nederlandse bedrijfsleven bijdraagt, hebben effect. De winst gaat naar milieu, lokale gezondheid én het realiseren van de eigen sustainability doelen. Een ander project dat hieraan voldoet is het slaan van waterbronnen voor schoon drinkwater dat niet gekookt hoeft te worden. “Dat is goed voor het milieu, beter voor de bossen en één waterput betekent ‘leven’ voor 400 tot 800 mensen,” vertelt Tom Urry van de Engelse organisatie CO2Balance. “De allerarmsten hebben letterlijk geen cent om zelf iets te maken. Deze waterput is echt van levensbelang voor ze. Als we dan ook nog de bossen sparen omdat het water niet meer gekookt hoeft te worden is dat een geweldige vooruitgang.”
Kookoventjes, waterputten en bio-gas
Ik bezoek de drie soorten projecten waarin Climate Neutral Group actief is. René Toet: “Het plaatje is natuurlijk heel complex. Je lost met deze projecten niet alles op in een land. Maar je kunt echt iets doen als westers bedrijf of NGO. Dit maakt werkelijk een groot verschil. Kijk naar de cijfers. Onze cookstove (kookoventjes) en borehole (waterput) projecten zijn de eerste stap op de energieladder. Het bio-gas project is de volgende, voor mensen die iets meer geld kunnen investeren.” Want dat is belangrijk: de lokale bevolking betaalt voor de voorzieningen. Zodat ze ook echt waardevol zijn en gebruikt worden.
Het water uit deze put is voor 800 mensen en hoeft niet gekookt te worden. Winst voor mens, milieu en klimaat.
De chief van het dorp is blij met de voorzieningen.
“Water is life” wordt in Oeganda heel duidelijk.
De kookoventjes en de waterputten zijn de eerste stap op de energieladder. De bio-gas installatie is de volgende. Kleine boertjes kunnen daarmee koken op de mest van een paar koeien. De kostprijs is laag. De terugverdientijd is tussen 2 en 3 jaar. Een cookstove voor een school is al in 1,5 jaar terug verdiend. Esther Zzimbe is hoofd van de Talemwa Junior school in Entebbe: “Behalve dat we goedkoper en sneller kunnen koken is het goed dat kinderen ermee opgroeien en het thuis in de dorpen gaan promoten.” Want dat is belangrijk: tradities verander je niet zo makkelijk. Dat gaat langzaam, maar het gaat steeds sneller. Er komen steeds meer fabriekjes voor kookoventjes. En als ze paars zijn verkopen ze nog beter hebben ze ontdekt!
Oeganda – hoe werken CO2 compensatie en zorg voor milieu?
Als Toyota in Oeganda wil bijdragen aan een betere wereld voor dier, mens en milieu, hoe gaat dat dan? En wanneer KLM de CO2-uitstoot van mijn vlucht compenseert, wat gebeurt er dan vervolgens? Werkt dat echt? Na mijn projectreis met Climate Neutral Group snap ik het allemaal. Natuurlijk is het beter om niet te vervuilen. En dat proberen bedrijven steeds meer. Natuurlijk is het beter om niet te reizen. Maar reizen is verslavend en als het geld op de goede plek belandt kán het lokaal voor economische groei zorgen. Dus second best: investeer in duurzame projecten die zowel het klimaat als het milieu als de gezondheid van mens en dier verbeteren.
Een bio-gas installatie zet koeienmest om in gas om te koken. Snel en duurzaam.
Op de mest van één of twee koeien kan een gezin elke dag koken.
Ook deze school kookt inmiddels op een kookoven: sneller, milieubewuster en een goed voorbeeld voor de kinderen.
De keten is lang. Climate Neutral Group gaat partnerships aan met bedrijven in o.a. Nederland en helpt hen met advies over CO2-reductie en -compensatie. Onder meer via z.g. ‘carbon credits’ die met de investeringen van de bedrijven worden gekocht, worden middels lokale projectpartners de projecten gefinancierd in landen als Oeganda. De resultaten en de effectiviteit van de lokale projecten worden bewaakt door weer een andere organisatie. Is dat het meest efficiënt? Misschien niet, maar het helpt, het is transparant en het proces wordt bewaakt. Maar een beetje idealistisch moet je wel zijn in deze branche. Gelukkig zijn er nog idealisten. En als ik zie wat bijvoorbeeld Climate Neutral Group en Toyota samen doen in Oeganda, noem ik ze inmiddels liever realisten. Die met elkaar werkelijk een verschil maken. Geen geitenwollensokken gedoe, maar doen wat nu al kan.
Tekst en foto’s: Arjan Mulder
Meer info:
- Climate Neutral Group helpt bedrijven te verduurzamen via maatwerk partnerships
- Lees hier meer over de ‘Toyota Environmental Challenge 2050‘ (zie ook hieronder)
- Lees hier hoe je als reiziger kunt bijdragen: Duurzaam reizen – hoe regel je dat?
Toyota’s Environmental Challenge 2050 – Establishing a Society in Harmony with Nature
Toyota, dat is Japanse bescheidenheid. Toch heeft de CEO een heilig doel: Toyota moet in 2050 klimaat-neutrale auto’s produceren. Maken, gebruiken, ontmantelen: de volledige uitstoot van nieuwe rijdende auto’s en de productie van deze auto’s moet dan emissievrij zijn. Via Climate Neutral Group wordt nu al geïnvesteerd in compensatie. Maar de ontwikkelingen aan een auto volledig op zonne-energie en waterstof zijn in volle gang. In 2050 produceren nieuwe auto’s geen CO2 meer, worden bio-materialen en herwinbare bronnen gebruikt voor de productie, zijn de fabrieken CO2 neutraal en worden watergebruik en sociale aspecten centraal gezet. Een ambitieus plan, maar gezien de ontwikkelingen in 2017 lijkt het realiseerbaar. Zo is recent het hoofdkantoor in Nederland voorzien van 1600 zonnepanelen en daarmee energieneutraal.
Matoke (groene banaan) wordt traditioneel lang gestoofd op een smeulend vuurtje. Een cookstove levert grote winst voor mens en milieu
- Nachttrein naar Praag – groen, snel en comfortabel - 12 april 2024
- Interlaken – winterpret voor niet-skiërs - 20 februari 2024
- Beleef Bologna via Interrail - 22 november 2023
