Werelderfgoed: 11 forten aan de kust van Ghana

Voor de iets meer avontuurlijk ingestelde reiziger zal Ghana een aangename verrassing zijn. Maar verwacht (tenzij je een goed gevulde portemonnee hebt) niet al te veel luxe. Als je het gebrek aan luxe niet zo erg vindt, kan Ghana een hele fijne reisbestemming zijn. Het is er over het algemeen veilig, de mensen zijn er vriendelijk en er is bovendien genoeg te zien en te beleven. Sommige bezienswaardigheden dragen echter een duister verleden mee. De forten uit het koloniale verleden van Europese landen.

De forten, gebouwd tussen de 15^e en de 18^e eeuw, speelden een grote rol in de trans-Atlantische slavenhandel. Nadat de forten hun functie verloren, werd een aantal forten in gebruik genomen als ziekenhuis, gevangenis of zelfs als postkantoor. Vele forten vervielen echter tot ruïnes. In 1979 werden er elf forten op de UNESCO Werelderfgoed lijst geplaatst. Deze zijn te bezoeken en als vakantieganger in Ghana is dat eigenlijk ook een must.

De 11 forten op de Werelderfgoedlijst

Elmina Castle – Elmina Castle (soms Fort Sint George of São Jorge da Mina genoemd) werd door de Portugezen in 1482 gebouwd aan de Goudkust. Het is het eerste grote bouwwerk dat door Europeanen in tropisch Afrika is gebouwd. De Goudkust is het huidige kustgebied van Ghana. In 1637 werd het fort ingenomen door de Nederlanders en werd het de zetel voor de directeur-generaal van de West-Indische Compagnie (WIC) aan de Goudkust. Oorspronkelijk werd het fort gebruikt voor de handel in ivoor en goud, maar gaandeweg werd het fort zeer belangrijk in de slavenhandel. Door het afschaffen daarvan werd de Goudkust minder interessant voor Nederland en in 1871 werd het fort, samen met alle andere Nederlandse bezittingen daar, verkocht aan Groot-Brittannië. Tegenwoordig is het fort in goede staat en is er een museum gevestigd.

Elmina Castle.

Fort Coenraadsburg – Vlak naast Elmina Castle ligt het door de Nederlanders gebouwde Coenraadsburg (ook Sint Jago genoemd). Het fort ligt op een heuvel, vanaf waar de Nederlanders in 1637 Elmina Castle onder vuur namen en dat zo konden veroveren op de Portugezen. Omdat de Nederlanders datzelfde niet wilde overkomen, bouwden ze op de heuvel het huidige fort. Dit fort heeft dus, in tegenstelling tot de meeste andere forten aan de Goudkust, uitsluitend een militair doel. In 1871 werd het verkocht aan de Britten, waarna het ook nog dienst heeft gedaan als gevangenis en ziekenhuis.

Santo Antonio de Axim – Dit fort was het tweede dat de Portugezen bouwden aan de Goudkust (in 1503) en was oorspronkelijk een kleine handelspost. In 1642 veroverden de Nederlanders ook dit fort op de Portugezen. Zij raakten het even kwijt aan de Engelsen, maar heroverden het opnieuw, waarna het tot 1871 in Nederlandse handen bleef.

Fort Goede Hoop – Dit fort bij het stadje Senya Beraku aan de Goudkust werd door de Nederlanders in 1667 gebouwd, maar in 1705 uitgebreid tot de huidige vorm. De uitbreiding was vooral bedoeld om de groeiende handel in slaven het hoofd te kunnen bieden. Het is het laatste fort dat gebouwd werd aan de Goudkust door de Nederlanders. Het kwam tot tweemaal toe kort in Engelse handen, in 1868 definitief. Het fort had voor Nederland zijn functie verloren door het einde van de slavernij.

Cape Coast Castle – Na Elmina Castle is Cape Coast Castle het grootste fort in het huidige Ghana. Op dezelfde plek werd in 1653 al een houten fort gesticht door de Zweden, genaamd Carolusborg. Het kwam kort in handen van de Denen en Nederlanders, maar na de inname van de Engelsen in 1664 werd het fort versterkt en hernoemd naar Cape Coast Castle. In de 18^e eeuw werd het fort meerdere malen versterkt en uitgebouwd en werd het de zetel van de Engelse gouverneur. Oorspronkelijk werd het gebouwd voor de handel in goud en hout, maar ook dit fort werd later gebruikt voor de slavenhandel. Sinds 1974 is er een museum gevestigd in het fort.

Fort Lijdzaamheid – Dit door de Nederlanders gebouwde fort dankt haar naam aan de bouw, die vanaf 1697 zeer moeizaam verliep. Het bleef tot 1811 in Nederlandse handen, op een korte periode na, waarin de Engelsen de baas waren. In 1811 werd het fort veroverd door lokale stammen, waarna het in 1886 alsnog in Engelse handen kwam. Tegenwoordig is het fort (ook Fort Patience genoemd) in het stadje Apam te bezoeken.

Fort Amsterdam – De naam is misleidend, want het waren de Engelsen die dit fort in 1631 stichtten. De Nederlanders veroverden het echter in 1665. Zoals vele forten aan de Goudkust was de goudhandel het oorspronkelijke en voornaamste doel, al werd de slavenhandel in latere jaren steeds belangrijker. Op een korte bezetting door de Engelsen na, bleef het fort Nederlands, totdat een Afrikaans leger het fort in 1811 veroverde en vernietigde. Tot 1951 bleef het een ruïne, maar de restanten zijn sindsdien opgeknapt en toegankelijk voor het publiek.

Fort Batenstein – Dit kleine fort is gelegen op een idyllische locatie bij het dorpje Butre. De Nederlanders bouwden het in 1656. Het diende voornamelijk als handelspost en bleef in Nederlandse handen tot 1872, toen de Engelsen het kochten. Het fort is vervallen tot ruïne, hoewel deze zo goed mogelijk is opgeknapt.

Fort San Sebastian – Dit fort werd gebouwd door de Portugezen tussen 1520 en 1526, maar in 1642 namen de Nederlanders het in. In 1664 werd het deels vernietigd door de Engelsen, maar door de Nederlanders een jaar later opnieuw opgebouwd. In 1872 werd het fort overgedragen aan de Engelsen. Tegenwoordig huizen er onder meer een postkantoor en een rechtbank in het fort.

Fort Metal Cross – Fort Metal Cross werd door de Engelsen in 1683 gebouwd in de hoop om in de nabijheid goud te vinden, maar dat bleek een fikse tegenvaller. Het werd in de praktijk, net zoals Fort Batenstein, meer gebruikt als ‘service fort’. Om schepen te repareren en te bevoorraden. In 1868 komt het door een handelsverdrag in Nederlandse handen, die het omdopen tot Fort Metalen Kruis. In 1872 komt het fort echter weer in Britse handen, maar de Nederlandse naam blijft.

Fort Vredenburg – In 1688 werd dit fort gebouwd op de over van de rivier de Komenda; Op de andere oever lag het Engelse fort Komenda. Op vier jaar na, waarbij het fort in Engelse handen was, bleef het fort van de Nederlanders. Ook dit fort werd in 1872 werd overgedragen aan de Britten. Het verviel tot een ruïne en tegenwoordig resten er nog slechts enkele resten van het fort.

Het verlaten Fort Ussher (Fort Crevecoeur).

Aan de hele kust van Ghana zijn door de Europeanen maar liefst 76 forten gebouwd, maar alleen bovenstaande elf forten staan op de werelderfgoedlijst van de Unesco. De overige forten waren tot voor kort in gebruik als bijvoorbeeld een gevangenis (James Fort, Fort Ussher) of door de regering (Osu Castle). Van sommige forten rest niks meer dan een kleine ruïne of slechts een paar muren. Een aantal andere forten heeft hun oude functie verloren en is inmiddels ook te bezichtigen (Fort Ussher, Osu Castle).

Tips!

Waar je je ook aan de kust bevindt in Ghana: er is bijna altijd een fort in de nabijheid, hoewel van sommige forten nauwelijks nog iets over is. Maar ook dit heeft zijn charme. Twijfel dus niet om er eentje te bezichtigen.
De 11 forten op de Unesco-lijst zijn tegen betaling te bezichtigen. Zorg voor voldoende kleingeld, want pinnen kan vrijwel nergens.
Het toerisme in Ghana staat in de kinderschoenen, maar vooral bij de populaire forten heeft men al goed in de gaten hoe men met toeristen moet omgaan. Laat je ook hier niks opdringen als men je iets wil verkopen.
Ook bij sommige forten die niet op de Unesco-lijst staan, moet je entree betalen. Pas dan wel goed op aan wie je betaalt: Bij sommige forten (Osu Castle bijvoorbeeld) proberen zowel de bewakers als de gidsen je te overtuigen om bij hen te betalen.
Bij diverse forten is er vaak helemaal niemand aanwezig. Maak de avonturier in je wakker en loop gewoon eens naar binnen!