Iedereen kent de cultuurshock. Daar lees je over, daar hoor je over, daar bereid je je op voor. Je komt aan in een vreemd land en bent volledig de draad kwijt, daar komt het op neer. Eerst zijn alle dingen die anders zijn fantastisch, daarna lastig, daarna stom, en daarna zijn ze er gewoon. Het duurt dus een tijdje voordat je je met gemak kunt bewegen in de nieuwe omgeving. Ach, volkomen normaal nietwaar?

Home sweet home?

Maar er is nog een andere shock. Veel geniepiger, en vaak ook venijniger. Die je treft als je het ‘t minst verwacht. Als je weer aankomt in de oude vertrouwde omgeving die je zo gemist hebt. Een cultuurshock bij terugkomst. Ja, die bestaat echt.

Fase 1: afscheid nemen 
De omgekeerde cultuurshock is op te delen in vier fasen. De eerste is die van de ontkoppeling, afscheid nemen van de plek waar je verbleef, wat gepaard kan gaan met ‘ik wil niet weg!’. Dit heb ik bij elk afscheid, zelfs al ben ik het er helemaal beu en wil ik graag verder, dan nog valt het daadwerkelijke afscheid me zwaar. Wat dat betreft ben ik totaal ongeschikt als reiziger.

Fase 2: terug naar het bekende
De omgekeerde cultuurshockVervolgens is er de fase van euforie over de terugkeer, terug naar het bekende. Je kunt niet wachten om eindelijk weer voor alles wat je nodig hebt naar de Hema te kunnen, je fiets te pakken en ook ’s nachts over straat te kunnen, spruitjes te eten, en al je ervaringen te delen onder het genot van speciaalbiertjes. Deze fase deed ik aan in Congo, toen het gebrek aan vrijheid en onafhankelijkheid van een leven in een afgelegen reservaat me op begon te breken, en ik me bovendien intens verheugde op iets anders dan witte stokbroden en bonen uit blik.

Fase 3: frustratie over hoe het thuis is
Maar dan komt het. Terug in Nederland, waar je kunt fietsen tot je een ons weegt, spruitjes kunt eten tot je erbij neervalt en je eindelijk al die foto’s kunt showen, duikel je al snel, en meestal geheel onverwacht, in fase drie; irritatie en frustratie. Of ook wel hoe alles hetzelfde gebleven lijkt te zijn behalve jijzelf. Na thuiskomst zit je van de een op de andere dag weer in exact dezelfde routine, alles gaat precies zoals het ging, en is precies zoals je het achterliet. Maar jij bent niet meer dezelfde. Je voelt je ontheemd, gedesoriënteerd. Waarom loopt iedereen toch zo snel? Hoe kan ik in vredesnaam kiezen uit vijftig soort broodbeleg? En, ook al was het soms o zo irritant, waarom kijkt, roept, fluit, sist niemand meer, ben ik onzichtbaar? Waarom alsmaar dat geklaag over crisis terwijl we het zo verrekte goed hebben? Beseft dan niemand dat stromend water en elektriciteit geen vanzelfsprekendheden zijn? Was het eigenlijk altijd al zo donker en grijs in Nederland? Heb ik hier eigenlijk nog wel iets te zoeken?! Nou ja, heel normale vragen in fase drie.

Ook merk je dat je persoonlijke ervaringen en indrukken niet echt kunt overbrengen. Weinig mensen zitten te wachten op je avonturen, en niemand raakt enthousiaster over je zorgvuldig in elkaar geknutselde slideshow mét muziek dan jijzelf. Zelfs de oprecht geïnteresseerde kun je wel foto’s laten zien, wat vertellen over je ervaringen, maar echt delen, dat kan niet. Ik kan beschrijven hoe ik in de schemering, met mijn benen over de afgrond bungelend, bovenaan de totaal verlaten waterval in Guyana zat, terwijl duizenden zwaluwen zich uit de lucht lieten vallen om achter de waterval te overnachten, maar dit zal waarschijnlijk geen kippenvel bij je teweegbrengen zoals het bij mij deed…

Home sweet home?

Fase 4: leren omgaan met je nieuwe ervaringen
En dan is er nog de vierde en laatste fase, die van de aanpassing, waarin je dingen onderneemt om met je ervaringen om te gaan. Waarin alles weer normaal wordt, maar dan een tikkeltje anders, met je nieuwe ervaringen ingebouwd in bestaande patronen. Ik heb daar dit keer ruim de tijd voor genomen. De eerste maand na terugkomst was ‘mijmermaand‘. Een maand om terug te blikken, en al die ervaringen te laten bezinken. Om te cocoonen in mijn tropisch-warm gestookte huisje. Om contacten te onderhouden met vrienden in het buitenland. Om reis-gerelateerde films en documentaires te kijken. En om toch maar eens die foto’s te ordenen en slideshows te maken. En collages. En posters. En muismatjes met opdruk ;).

Uiteindelijk komt het wel weer goed. Je merkt dat je weer in hetzelfde tempo loopt als voorheen. En dat je vijftig soorten broodbeleg eigenlijk wel weer een vanzelfsprekendheid vindt. Al je reisbagage heeft ‘een plekje’ gekregen. Dezelfde zul je nooit meer zijn, je wereld is groter geworden. Spruitjes wissel je af met Colombiaanse arepas. Het haastige tempo met je tropische slakkengangetje. Van reizen leer je relativeren. Je leert jezelf, en je medemens, zo veel beter kennen. Je beseft dat zaken die je als vanzelfsprekend aannam niet altijd zo vanzelfsprekend zijn. Dus ook al moet je, zoals ik, na thuiskomst even op een houtje bijten, je bent een rijker mens geworden!

Tekst en fotografie: Susan

Dionne
Laatste berichten van Dionne (alles zien)
  1. Wat een goed en fijn verhaal om te lezen! Wij zijn nu onze wereldreis aan het afsluiten in Spanje, misschien dus al een beetje in fase drie. Bedankt!

  2. Susan zegt:

    Bedankt! Veel succes met de afsluiting…neem er maar vooral lekker de tijd voor als je terug bent. Zie dat jullie net van de Galapagos afkomen, helemaal lastig zo’n overgang vanuit een paradijs. Bij de Galapagos was mijn fase 1 vooral erg heftig, tranen met tuiten, wil niet weg! 🙂

  3. Ha Lex en Martine,

    Geweldig… samen een jaar weg om meer van de wereld te zien! Heel erg mooi hoe jullie het bijhouden op de site!

    Hebben jullie na Zuid-Amerika ook nog tijd over voor Afrika zoals vooraf bedacht? Vreemd hè, dat met nog 3 maanden te gaan (wat voor de meeste mensen al extreem lang is), het nu al aan begint te voelen als het einde van jullie reis?

    Zou je het leuk vinden eens een interview/fotoverslag op Reishonger te publiceren over jullie wereldreis?

  4. Leuk geschreven! Dat van het broodbeleg had ik na terugkomst ook, haha! Sowieso kon ik me niet meer herinneren wat ik voor de reis eet tijdens het ontbijt.

    Wel jammer is het als je te snel weer in het Nederlandse ritme terugvalt (of moet terugvallen) 😉

  5. Leuk al die herkenning, voel me opeens veel minder alleen 😉
    Het maar heel langzaam uitdovende paniek/schuldgevoel bij het in de wc gooien van wc-papier ben ik nog vergeten bij de ontwenningsverschijnselen bedenk ik me nu 🙂

  6. @ Dionne, op zich voel ik daar wel wat voor hoor. Als je me een mail stuurt met wat voorbeelden, dan kan ik even zien wat je exact bedoelt.. Groetjes!

Vragen? Suggesties? Of jouw reishonger delen?

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Je mag alleen HTML tags en attributen gebruiken:

<a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>