Daar zaten we, op 66,5° NB. Elke avond op zoek naar het noorderlicht. We zijn zelfs op rendieren-slee-avontuur geweest, om op traditionele Samische wijze een glimp op te vangen van het noorderlicht, maar helaas hebben we het deze reis nooit gevonden. Wèl kregen we achtergrondinformatie van de Nederlandse noorderlichtjager Bart Braafhart, die al twaalf jaar in Salla woont. Bart geeft informatie aan toeristen die naar Fins Lapland komen. Hij laat ons een prachtige PowerPoint presentatie met foto’s zien en vertelt ons honderduit over dit aparte natuurverschijnsel.
Aurora Borealis – het noorderlicht
Het noorderlicht zie je het vaakst rond en ten noorden van de poolcirkel. In Lapland kun je het noorderlicht regelmatig zien op heldere avonden in de wintermaanden, van half augustus tot half april! In deze zelfde periode is het poollicht ook op de Zuidpool, alleen niet zichtbaar. Omdat het daar nu zomer is, en de zon niet of nauwelijks onder gaat. Tussen half februari en half oktober is dat dus precies andersom.
Het ontstaan van het poollicht
Het poollicht komt op beide halfronden voor en staat beter bekend als Aurora Borealis (noorderlicht) en Aurora Australis (zuiderlicht). Het poollicht ontstaat voornamelijk door explosies en activiteit op de zon. Door het magnetisch veld van de aarde worden de deeltjes aangetrokken richting de noord- en de zuidpool. Deze geladen deeltjes, elektronen en protonen genoemd, reizen met een snelheid van 300 soms wel 22.000 kilometer per seconde. Wanneer ze in de aardse atmosfeer op zuurstof- en stikstofmoleculen botsen wordt er een elektrische ‘lichtflits’ geproduceerd. Door de botsingen komt energie vrij onder de vorm van licht, wat wij uiteindelijk bij voldoende botsingen kunnen waarnemen als het kleurrijke noorderlicht.
Er worden verschillende basisvormen onderscheiden, bijvoorbeeld een boog, een gordijn, een spiraal of stralen. De corona is letterlijk en figuurlijk de kroon op (en van) deze serie. De kleur van het poollicht is afhankelijk van de hoogte en het soort moleculen waarmee gebotst wordt. Het poollicht is zichtbaar van zestig tot driehonderd kilometer hoogte. Ter vergelijking: een vliegtuig vliegt op tien à elf kilometer hoogte. Onderaan is het licht door stikstof paars gekleurd, iets hoger (tot tweehonderd kilometer) is het licht door de botsing met zuurstof geel of groen en daarboven rood.
Een satelliet meet de snelheid en dichtheid van de plasmawolk, waardoor een redelijk nauwkeurige voorspelling kan worden gedaan van de kans om het noorderlicht die avond te zien. Je kunt het noorderlicht dus van half augustus tot half april zien, maar een voorwaarde is wel dat het een heldere nacht is aangezien het noorderlicht zich boven de bewolking afspeelt. De beste plekken om het licht te zien is middenin de natuur, waar geen lichtvervuiling in de lucht is. Hoe donkerder het om je heen is, hoe beter je het licht ziet. Meestal zie je een groene kleur, soms in combinatie met paars of met rood. Naast de kleur zijn de vormen en beweging telkens de grote verrassingen die dit kleurige schouwspel compleet maken.
Noorderlicht mythologie
Het is logisch dat mensen vroeger, voordat de wetenschap het ontstaan verklaard had, zochten naar verklaringen voor het poollicht. In sommige culturen werd het noorderlicht als iets angstaanjagends ervaren, andere volken maakten er prachtige sagen van, een enkel volk beschouwde de aurora’s zelfs als heilig. Er gaan veel verhalen over Scandinaviërs, indianen, de Inuit, zelfs over Duitsers (Neurenberg, 1591), maar ook over de Nieuw-Zeelandse Maori’s. Zij zagen immers het zuiderlicht, de Aurora Australis.
Het Finse woord voor dit natuurverschijnsel is “revontulet”, wat vertaald kan worden als het vossenvuur. Volgens één van de vele mythes die Finland rijk is, is het noorderlicht de staart van een vos die sneeuwvlokken laat opdwarrelen, en zo het noorderlicht creëert. Ik vroeg onze gids wat zij ervan dacht, en het enige wat zij antwoordde was: “Mythe of wetenschap… het blijft een wonderbaarlijk schouwspel! Magisch!”
Noorderlicht cyclus
De kans op poollicht is logischerwijs het grootst in jaren met veel zonneactiviteit. Om de elf à twaalf jaar maakt de zon zo’n “actieve” periode door, wat zich uit in een groter aantal zonnevlekken. De vorige top in deze cyclus maakten we tussen 2000 en 2002 mee. Dat betekent dat we ook de komende jaren weer op meer noorderlicht kunnen rekenen.
Dat de kans op de aanwezigheid van het noorderlicht met temperatuur te maken heeft is een fabel. September en maart schijnen de beste maanden zijn. Hoe verder je naar het noorden gaat, hoe groter de kans om het kleurenspel te zien. In plaatsen als Utsjoki, Nuorgam en Kilpisjärvi kan je het noorderlicht soms wel vier à vijf keer per week zien!
Goede foto’s maken van het noorderlicht
Met een filmcamera is het noorderlicht eigenlijk niet vast te leggen, maar je zou een timelapse-video van je foto’s kunnen maken. Met een ISO-waarde van 400-800 en een sluitertijd van 20 tot 30 seconden bij volledige lensopening, kun je vaak al geweldige foto’s maken van het noorderlicht. Camera’s met de laatste technologie kunnen op ISO-waarde 1.600 kwalitatief zeer goede foto’s maken met aanmerkelijk kortere sluitertijden.
Met dank aan Bart Braafhart en weerman Ruben Weytjens
- 5x waarom je naar Zuid-Finland wil deze zomer - 21 maart 2024
- 10 hoogtepunten van Ibiza per huurauto - 20 maart 2024
- Bikinitrends voor 2024 - 19 maart 2024
